ေက်းလက္က်န္းမာေရးမွာ လံုၿခံဳမႈက အေရးပါ

အရင္က ရြာထဲမွာ ၀မ္းပ်က္၊ ၀မ္းေလွ်ာေတြျဖစ္ၿပီေဟ့ဆိုရင္ ဒါဟာ အစားအေသာက္မဆင္ျခင္လို႔ ျဖစ္ရတာလို႔ပဲ ကင္မြန္းၿခံဳရြာသား အမ်ားစုက မွတ္ယူထားၾကပါတယ္။
“အခုေနာက္ပိုင္းက်မွ ယင္လံုအိမ္သာေတြ မသံုးလို႔ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာေတြ အျဖစ္မ်ားရတယ္ဆိုတာ သိလာၾကတာ” လို႔ ပဲခူးတိုင္းေဒသႀကီး၊ ေပါက္ေခါင္းၿမိဳ႕နယ္ထဲမွာရွိတဲ့ ကင္မြန္းၿခံဳရြာရဲ႕ ဥကၠ႒ဦးသန္းေမာင္က ေျပာပါတယ္။

ယင္လံုအိမ္သာ ဘာေၾကာင့္ သံုးဖို႔လုိလဲဆိုတာကို အေသအခ်ာ မသိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္လည္း အရင္က အိမ္သာသြားခ်င္ၾကၿပီဆိုရင္ နီးစပ္ရာ ေတာ၊ ၿခံဳေတြမွာပဲ ျဖစ္သလို သြားလိုက္ၾကတာမ်ားတယ္လို႔ ေက်းရြာဥကၠ႒က ဆိုပါတယ္။
ရြာနီးခ်ဳပ္စပ္မွာ အဆင္ေျပသလို စြန္႔ပစ္လိုက္တဲ့ မစင္ေတြ ကိုယ္စားတဲ့အစားအစာထဲကို ဘယ္လိုေရာက္လာ ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ကုလသမဂၢကေလးမ်ားရန္ပံုေငြအဖြဲ႕(Unicef)နဲ႔  အစိုးရက်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းေတြက ၿပီးခဲ့တဲ့ ၆ လေလာက္က လက္ေတြ႕က်က် မ်က္စိထဲမွာ ထင္ျမင္လာေအာင္ သင္တန္းေပး အၿပီးမွာေတာ့ အိမ္ေျခ ၉၀ နီးပါးရွိတဲ့ ကင္မြန္းၿခံဳရြာမွာ ယင္လံုအိမ္သာေတြ သူ႔ထက္ငါ ေဆာက္လုပ္လာၾက တယ္။

Unicef နဲ႔ အစိုးရ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြဟာ ကင္မြန္းၿခံဳရြာအပါအ၀င္ ေက်းရြာေပါင္း ၁၄၀ ေက်ာ္မွာ Community Led Total Sanitation ေခၚ “လူထုဦးေဆာင္ အလံုးစံုသန္႔ရွင္းေရး” စီမံခ်က္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေန ၾကပါတယ္။

“သင္တန္းေတြ ၿပီးတဲ့အခါမွာ ယင္လံုအိမ္သာကို ဘာေၾကာင့္ အားလံုး သံုးဖို႔သင့္တယ္ဆိုတာကို ရြာကလူေတြ သေဘာေပါက္ကုန္ၾကတယ္။…ရြာတစ္ရြာမွာ အျခားအိမ္ေတြက ယင္လံုအိမ္သာသံုးၿပီး တစ္အိမ္က မသံုးဘူးဆိုရင္ေတာင္ တစ္ရြာလံုးမွာ ၀မ္းပ်က္၊ ၀မ္းေလွ်ာျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ရွိတယ္ဆိုတာ သေဘာေပါက္ကုန္ၾကတယ္” လို႔ Unicef ရဲ႕ ေရႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ သန္႔ရွင္းေရးဌာန အႀကီးအကဲ မစၥတာ ဒါရာ ဂၽြန္စတန္က ေျပာပါတယ္။

တစ္ရြာလံုးရဲ႕ က်န္းမာေရးအတြက္ တစ္အိမ္မက်န္ ယင္လံုအိမ္သာ သံုးရမယ္ဆိုတယ္ကို နားလည္လာၾကတဲ့ အေလ်ာက္ ေပါက္ေခါင္းၿမိဳ႕နယ္ထဲက ဆယ္အိမ္မွဴး၊ ရာအိမ္မွဴးအခ်ိဳ႕အတြက္ အလုပ္တစ္ခုလည္း တိုးလာပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ယင္လံုအိမ္သာ ေဆာက္ၾကရဲ႕လား၊ ေဆာက္ၿပီးရင္ေကာ သံုးၾကရဲ႕လားဆိုတာ ၾကပ္မတ္ေပး ၾကရတဲ့ အလုပ္ပါ။ လက္ထဲမွာ ေငြအသင့္မရွိလို႔ မေဆာက္ႏိုင္ရင္ ပိုက္ဆံစုၿပီး မျဖစ္မေနလိုက္ ေဆာက္ေပးၾက တာ ေတြလည္း ရွိပါတယ္။

ျပည္ၿမိဳ႕ကေန ေပါက္ေခါင္းၿမိဳ႕ကိုသြားတဲ့ ကားလမ္းရဲ႕ ညာဘက္ျခမ္းက ေရဦးဆိုတဲ့ ရြာမွာ ဆယ္အိမ္မွဴး ကိုသက္ႏိုင္ဟာ သူ႔ရြာထဲမွာ အိမ္သာမေဆာက္ရေသးတဲ့ မိသားစုဆီကို ေန႔စဥ္လိုလို သြားကာ “အိမ္သာ ဘယ္ေတာ့ ေဆာက္မွာတုန္း၊ အိိမ္သာ ဘယ္ေတာ့ ေဆာက္မွာတုန္း” ဆိုၿပီး တြန္းအားေပးေနရတာတဲ့။

ယင္လံုအိမ္သာကို သံုးလုိက္ရၿပီဆိုရင္၊ ယင္လံုအိမ္သာရဲ႕ ေကာင္းကြက္ေတြကို သိရွိလာတဲ့ ရြာသူ၊ ရြာသားေတြဟာ ယင္လံုအိမ္သာဆိုတာ သူတို႔အတြက္ က်န္းမာေရးကိစတစ္ခုတင္မဟုတ္၊ လူေနမႈ အဆင့္အတန္း တစ္ခုကို ေဖာ္ျပေသာ ျပရုပ္တစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔လည္း ခံယူထားၾကပါတယ္တဲ့။

အရင္တုန္းကဆိုရင္ ေတာတိုးရင္တိုး၊ အိမ္မွာရွိတဲ့ အိမ္သာကို သံုးမယ္ဆိုရင္လည္း တြင္းအိမ္သာ၊ အနံ႔ေတြက တေထာင္းေထာင္း၊ ယင္ေတြကလည္း တ၀ီ၀ီနဲ႔ ေအာက္ငံု႔ၾကည့္ရင္ မစင္ေတြက ဒုနဲ႔ေဒး။

“ျပန္စဥ္းစားၾကည့္ရင္ ရွက္စရာ ေတာ္ေတာ္ေကာင္းတယ္။ ရြံ႕စရာလည္း ေတာ္ေတာ္ေကာင္းတယ္” လို႔ ကင္မြန္းၿခံဳရြာမွာ ေမြးဖြား၊ ႀကီးျပင္းကာ အိုမင္းစျပဳလာၿပီျဖစ္တဲ့ အသက္ ၅၅ ႏွစ္အရြယ္ ေဒၚခင္စန္းက ေျပာျပပါတယ္။

ဒီကေန႔ေတာ့ သူမၿခံေထာင့္မွာ ယင္လံုအိမ္သာတစ္လံုးရွိလာၿပီ။ အေပါ့အေလးသြားခ်င္တိုင္း အိမ္သာကို မပ်က္မကြက္သံုးတတ္တဲ့ အေလ့အထလည္း သူ႔မွာ ရွိလာၿပီတဲ့။

ႏိုင္ငံတကာမွာ ေအာင္ျမင္ေနၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၂၀၁၀ ေလာက္ကမွ စတင္ မိတ္ဆက္၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္ တဲ့ “လူထုဦးေဆာင္ အလံုးစံုသန္႔ရွင္းေရး” စီမံခ်က္ဟာ ယင္လံုအိမ္သာ ေဆာက္ဖို႔ ပစည္းပစယေထာက္ပံ့ ေပးတဲ့ စီမံကိန္းမ်ိဳးမဟုတ္ပါဘူး။ အိမ္သာေဆာက္ဖို႔ ပစၥည္းပစၥယ ေထာက္ပံ့ေပးတဲ့ ခ်ဥ္းကပ္နည္းဟာ ေရရွည္မွာ ေအာင္ျမင္မႈမရွိတတ္ဘူးလို႔ မစၥတာ ဂၽြန္စတန္က ေျပာပါတယ္။

အေၾကာင္းကေတာ့ “အိမ္သာ ဘာေၾကာင့္ သံုးဖို႔လိုလဲဆိုတာကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု နားမလည္ထားၾကတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ အိမ္သာ ပ်က္သြားလို႔ရွိရင္ ျပန္ျပင္ဖုိ႔ကို ဦးစားေပးၿပီး လုပ္ၾကမွာ မဟုတ္ဘူး။ ပစၥည္းလာေထာက္ပံ့မွပဲ ျပင္ၾကလိမ့္မယ္” လို႔ မစၥတာ ဂၽြန္စတန္က ေျပာျပပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၁၉၈၀ ႏွစ္လယ္ေလာက္ကတည္းက အိမ္သာေတြ ေကာင္းမြန္ေရးအတြက္ အစိုးရက လုပ္ေဆာင္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာေတာ့ ယင္လံုအိမ္သာေတြ ေဆာက္ဖို႔ အစိုးရက ပစၥည္းပစၥယအခ်ိဳ႕ကို ေထာက္ပံ့ေပးလာခဲ့ပါတယ္။

ထိုစဥ္က အစိုးရ ေထာက္ပံ့ေပးတာကို မယူရင္ သက္ဆိုင္ရာက အေရးယူမွာစိုးလို႔ လက္ခံထားၾကရေပမဲ့ အသံုးျပဳရေကာင္းမွန္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မသိၾကဘူးလို႔ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြက ေျပာျပပါတယ္။

“တခ်ိဳ႕က အိမ္မွာ ေခ်ာင္ထိုးထားၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕က ေစ်းမွာ သြားေရာင္းပစ္ၾကတယ္။ သံုးရေကာင္းမွန္း သိတဲ့လူ မရွိသေလာက္ပဲ” လို႔ ေပါက္ေခါင္းၿမိဳ႕နယ္ထဲက ႀကိဳ႕ပင္၀ိုင္းရြာဘက္မွာ အႏွစ္ ၂၅ ေက်ာ္ က်န္းမာေရး၀န္ေဆာင္မႈ ေပးေနတဲ့ ၀မ္းဆြဲဆရာမ ေဒၚျမင့့္ျမင့္ေအးက ျပန္ေျပာင္းေျပာျပပါတယ္။

“အခုေနာက္ပုိင္းက်မွ လူေတြက (ယင္လံုအိမ္သာ ဘာေၾကာင့္ အေရးႀကီးလဲဆိုတာကို) သိလာၾကၿပီး အိမ္သာေတြ ေဆာက္လာၾကတာ” လို႔ ေဒၚျမင့္ျမင့္ေအးက ေျပာပါတယ္။

အစိုးရက ထုတ္ျပန္တဲ့စာရင္းေတြအရ ျမန္မာႏိုင္ငံ လူဦးေရရဲ႕ ၈၄ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ေကာင္းမြန္တဲ့ အိမ္သာေတြ ရွိၾကတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြက ဒီအခ်က္အေပၚမွာ သံသယရွိတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။

“အိမ္သာသံုးတဲ့ႏႈန္းျမင့္ရင္ ၀မ္းေလွ်ာႏႈန္း က်လာရမယ္။ အခုက အဲလိုမဟုတ္ဘူး။ ၀မ္းေလွ်ာတဲ့ႏႈန္းေတြ တက္တက္လာတာကို ၾကည့္ရင္ အဲဒီကိန္းဂဏန္းဟာ မမွန္ႏိုင္ဘူး” လို႔ Unicef အရာရွိဆိုပါတယ္။

Unicef အဆိုအရ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တုန္းက ၀မ္းပ်က္၊ ၀မ္းေလွ်ာတဲ့ႏႈန္းဟာ ၂၁ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ႏႈန္းရွိခဲ့ရာက ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ၁၅ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ႏႈန္းရွိလာပါတယ္။ (ရာခိုင္ႏႈန္းအေနနဲ႔ ၄ ဒသမ ၆ ရာခိုင္ႏႈန္းကေန ၆ ဒသမ ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းကို တက္လာတာပါ။)

အာရွတိုက္မွာ ငါးႏွစ္ေအာက္ ကေလးေသဆံုးႏႈန္း အာဖဂန္နစတန္ၿပီးရင္ ဒုတိယအျမင့္ဆံုးျဖစ္တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ကေလးသူငယ္ေတြၾကား ၀မ္းပ်က္၊ ၀မ္းေလွ်ာႏႈန္းဟာ အေတာ္ကို ျမင့္မားေနတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြၾကား ၀မ္းပ်က္၊ ၀မ္းေလွ်ာႏႈန္းဟာ ၇ ဒသမ ၉ ရာခိုင္ႏႈန္း(ကေလး ၁၃ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ႏႈန္း)အထိကို ျဖစ္ပြားတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။

၀မ္းပ်က္၊ ၀မ္းေလွ်ာႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေရး လုပ္ေဆာင္တဲ့ေနရာမွာ ေက်းလက္က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြကို အႀကီးအက်ယ္စိန္ေခၚတာတစ္ခုရွိပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ေက်းလက္ေနျပည္သူေတြ အိမ္သာတက္တဲ့အခါ ေရနဲ႔ သန္႔ရွင္းေရးမလုပ္ဘဲ “ဒုတ္” ကိုပဲ သံုးေနၾကတဲ့ ကိစလို႔ဆိုပါတယ္။

“ဒုတ္ မသံုးၾကဖို႔ လိုက္လိုက္ေျပာရတာ ေတာ္ေတာ္ ပင္ပန္းတယ္” လို႔႔ ကင္မြန္းၿခံဳရြာ အပါအ၀င္ ေက်းရြာေပါင္း တစ္ဒါဇင္ေလာက္ကို က်န္းမာေရး၀န္ေဆာင္မႈေပးေနတဲ့ က်န္းမာေရးလုပ္သားတစ္ေယာက္က စိတ္ရႈပ္ေထြးဟန္နဲ႔ ေျပာျပပါတယ္။

ဒုတ္သံုးရင္ ဒုတ္မွာ ကပ္ေနတဲ့ မစင္ကို ယင္နားမယ္။ အဲဒီကေန အစားအစာထဲကို ေရာက္မယ္ ဆိုတာကို နားလည္ေအာင္ ရွင္းျပတာေတာင္ ဒုတ္ကိုပဲ သံုးေနတဲ့သူေတြက သံုးေနၾကတုန္းပဲ။

အသိရွိလာေပမဲ့ အဲဒီအသိကို လက္ေတြ႕အသံုးခ်ဖို႔ဆိုတာ လြယ္ကူတဲ့ကိစေတာ့ မဟုတ္ဘူးလို႔ ကင္မြန္းၿခံဳရြာအနီးမွာရွိတဲ့ ဒြရြာက ရာအိမ္မွဴး ဦးရဲထြဋ္ကဆိုပါတယ္။

ေဆးေပါ့လိပ္ကို ျဖည္းျဖည္းခ်င္းဖြာရိႈက္ရင္း ဦးရဲထြဋ္ ေတြးေတြးဆဆေျပာတာက “အက်င့္ေဟာင္းကို ေဖ်ာက္ဖို႔ က်ေနာ္တို႔ အခ်ိန္ေတာ့ ယူၾကရလိမ့္ဦးမယ္ဗ်”တဲ့။          ။

ယင္လံုအိမ္သာႏွင့္ ေက်းရြာသား တဦး
Yangon Press International