လႊတ္ေတာ္ႏိုင္ငံေရး၊ အေျခခံဥပေဒ ႏွင့္ ျပင္ဆင္သင့္တဲ့ အခ်က္မ်ား

လက္ရွိ ဗမာျပည္ လႊတ္ေတာ္ ႏိုင္ငံေရးမွာ အဓိက ဒီမိုကေရစီဦးေဆာင္ပါတီႀကီးက ဝင္ေရာက္ ပါဝင္ လႈပ္ရွားၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ေထာက္ခံမႈ အျပည့္ရွိတဲ့ အရည္အခ်င္းရိွ ေခါင္းေဆာင္က ဦးေဆာင္ၿပီးေတာ့ လႊတ္ေတာ္ ႏိုင္ငံေရးလမ္းစဥ္မွတဆင့္ ဗမာျပည္ ဒီမိုကေရစီ အျပည့္အဝရရွိေရး၊ တိုင္းျပည္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ တိုင္းရင္းသားအားလံုး ခြင့္တူညီမွ် အက်ိဳးခံစားခြင့္ရွိေရး  စတဲ့ ေျမာက္မ်ားစြားေသာ လုပ္ငန္းေတြကို ေဆာက္ရြက္ရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေတြ လက္ေတြ႕ ျဖစ္ႏိုင္ဖို႕က အရင္ စစ္တပ္အစိုးရ လက္ထက္မွာ လိုသလို အခ်က္ေတြ ထည့္သြင္းၿပီး စိတ္ႀကိဳက္ေရးဆြဲထားတဲ့၊ တိုင္းျပည္ရဲ႕ မူရင္း အေျခခံ အုတ္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံ ဥေပေဒ မွ ဒီမိုကေရစီ နည္းလမ္းမက်တဲ့ အခ်က္မ်ားစြာကို ျပင္ႏိုင္မွ ရမယ္ဆိုတာ ဧကံ မုခ်ဆိုၿပီး နားလည္ လက္ခံထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို အေျခခံဥပေဒျပင္ေရး အပါအဝင္ တိုင္းျပည္အတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ အေရးႀကီးအခ်က္ေတြကို  လႊတ္ေတာ္မွာ ေအာင္ျမင္ေအာင္ေဖာ္ေဆာင္ဖို႕က အခ်ိန္အမ်ားႀကီးယူရဦးမွာ ျဖစ္တဲ့ အျပင္ လက္ေတြ႕ ျဖစ္ႏိုင္ဖို႕က အခက္အခဲ အတားအဆီး အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေက်ာ္ျဖတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ပထမဦးဆံုးအေနနဲက လႊတ္ေတာ္ ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါတီအားလံုး အျငင္းပြားဖြယ္ ျဖစ္စရာ နဲတဲ့၊ လက္ရွိ အေျခခံဥေပေဒမွာ ျပဌာန္းထားတဲ့ အခ်က္ေတြကထဲကေနၿပီ  ျပည္သူအမ်ားစု အက်ိဳးရွိေအာင္ ဥပေဒေတြ ျပဌာန္းတာ၊ အစိုးရရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြကို ေမးခြန္းေတြ ထုတ္တာ စတာေတြနဲ႕ စရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္မွာသာမက ေဒသဆိုင္ရာ ျပည္နယ္၊ တိုင္း လႊတ္ေတာ္ေတြမွလည္း လက္ရွိ အေျခခံဥေပေဒမွ ေပးၿပီး ျဖစ္တဲ့ အခြင့္အေရးေတြကို အျပည့္အဝအသံုးခ်ၿပီး ျပည္သူမ်ား လူေနမႈအဆင့္အတန္းျမင့္ဖို႕၊ ေရ၊ မီး အျပည့္အစံုရဖို႕၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးေကာင္းဖို႕၊ က်န္းမားေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ပိုမို ရရွိဖို႕၊ ပညာေရး အဆင့္အတန္းျမွင့္ဖို႕ စတဲ့ လူမႈဘဝသာယာဝေျပာေရးကို အေရးေပးၿပီး ျပည္သူအမ်ားစု ဒီမိုကေရစီရဲ႕ အသီးအပြင့္ေတြ (နဲေကာင္းနဲႏိုင္ေပမယ့္) ခံစားႏိုင္ေအာင္ စတင္ႀကိဳးစားရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႕ စစ္တပ္ေထာက္ခံမႈရွိတဲ့ လက္ရွိအာဏာရပါတီမွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ စစ္တပ္မွ တိုက္ရိုက္ခန္႕ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို တိုင္းျပည္ေရရွည္ အက်ိဳးေက်းဇူးရွိေစခ်င္ရင္ ဒီမိုကေရစီ အင္အားစုေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းၿပီး ဒီမိုကေရစီ နည္းလမ္းက်က် ေဆာင္ရြက္မွ ျဖစ္မယ္ဆိုတာကို သိေစၿပီး နားခ်၊ စည္းရံုးသိမ္းသြင္းႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို ျပည္သူ႕အက်ိဳးျပဳလုပ္ငန္းေတြ စတင္အေကာင္အထည္ ေဖာ္လာႏိုင္ရင္ ဒီမိုကေရစီအင္အားစုအေပၚ ျပည္သူအမ်ားစုေထာက္ခံမႈကလည္း ဆက္လက္တည့္တံ့ႏုိင္မယ့္အျပင္ ေနာင္လာမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ပိုမို အႏိုင္ရၿပီး လႊတ္ေတာ္မွာ ေနရာအမ်ားစုယူလာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာရင္ အပိုအက်ိဳးေက်းဇူးအေနနဲ႕ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲမသမာမႈေတြနဲ႕ ေနရာအမ်ားစု အႏိုင္ရရွိခဲ့တဲ့ လက္ရွိ အာဏာရပါတီကိုလည္း "လမ္းတစ္ျခမ္းခင္း" နည္းေတြ၊ "မဲေပးမွ ေရေပး၊ မီးေပးမယ္" ဆိုတဲ့ နည္းေတြ အလုပ္မျဖစ္မွန္း၊ ျပည္သူ႕အက်ိဳးကို တကယ္ စိတ္ေစတနာသန္႕သန္႕နဲ႕ ထမ္းႏိုင္မွ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ႏိုင္ငံေရးမွာ ရွင္သန္ႏိုင္မယ္မွန္း သင္ခန္းစာေပးၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ခု ၿပီးခဲ့တဲ့ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပြဲမွာကို အာဏာရပါတီအေနနဲ႕ သင္ခန္းစာ ယူတတ္ရင္ သင္ခန္းစာေတြ အမ်ားႀကီး ရသင့္ေနပါၿပီ။ တကယ္ သင္ခန္းစာရလို႕ အာဏာရပါတီက ျပည္သူအက်ိဳးျပဳလုပ္ငန္းေတြ တကယ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ရင္လည္း တိုင္းျပည္အက်ိဳးရွိမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ၿပီးတဲ့ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုမွာ  ဒီမိုကေရစီ အင္အားစုေတြ လႊတ္ေတာ္မွာ အင္အားရွိလာမယ္၊ စစ္တပ္ေထာက္ခံမႈရထားတဲ့ ပါတီကလည္း ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံေရးသေဘာ၊ အက်ိဳးေက်းဇူးကိုသိလာမယ္၊ ဒီအခ်ိန္ေရာက္ရင္ေတာ့ အေျခမခိုင္တဲ့ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႕လမ္းစ ေရာက္ရွိလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေကာင္းၿပီ.. အေျခခံဥပေဒကို ျပင္မယ္ဆိုရင္ ဘာေတြ ျပင္ရမလဲဆိုတာ ခုလႊတ္ေတာ္ႏိုင္ငံေရး ေထာက္ခံသူေတြ၊ မေထာက္ခံသူေတြ၊ သာမန္ ျပည္သူေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ စတဲ့ အင္အားစု၊ အဖြဲ႕အစည္းအသီးသီက ဝိုင္းဝန္းေဆြးေႏြးအေျဖရွာရမယ့္ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ စာေရးသူရဲ႕ တစ္ဦးတည္း အျမင္နဲ႕ ဘာေတြေတာ့ ျပင္ႏိုင္ရင္ေကာင္းမယ္ဆိုတာကို ေအာက္မွာ တင္ျပေဆြးေႏြးပါမယ္။

အခန္း(၁) ႏိုင္ငံေတာ္အေျခခံမူမ်ား (Chapter I: Basic Principles of the Union)

ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ ႏိုင္ငံေတာ္က သြားမယ့္လမ္းစဥ္မူဝါဒမွာ အေျခခံမူတစ္ခ်က္က ပုဒ္မ (၆) (ဃ) ပါ "စစ္မွန္၍ စည္းကမ္းျပည့္ဝေသာ ပါတီစံုဒီမိုကေရစီစနစ္ ထြန္းကားေရး" ဆိုတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီရဲ႕ မူရင္း သေဘာ၊ အႏွစ္သာရ၊ အဓိပၸာယ္ ဟာ ျပည့္စံုကံုလံုၿပီးျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီေဝါဟာရရဲ႕ ေရွ႕မွာ ေကာက္ခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးစြဲႏိုင္တဲ့၊ အဓိပၸာယ္ အေကာက္လြဲႏိုင္တဲ့ မည္သည့္ နာမဝိေသသန မွ ရွိစရာမလိုဟု ယူဆမိပါတယ္။ ျပည္သူက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္တဲ့၊ ျပည္သူ႕အတြက္၊ ျပည္သူ႕အစိုးရတစ္ရပ္ ျဖစ္ရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာ၊ လြတ္လပ္ျခင္း၊ တရားမွ်တျခင္း၊ ညီမွ်ျခင္း စတဲ့ ေလာကပါလတရားေတြ ထြန္းကားရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာ၊ လူအမ်ားစု ဆႏၵနဲ႕ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္တဲ့ စနစ္ျဖစ္ၿပီး လူနည္းစု ဆႏၵ၊ အခြင့္အေရးကိုလည္း အသိမွတ္ျပဳ အေလးထားတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာ စတဲ့ ဒီမိုကေရစီရဲ႕ ေကာင္းမြန္ျမင့္ျမတ္တဲ့ အႏွစ္သာရေတြဟာ ဘာအထူးျပဳခ်က္၊ တနည္းအားျဖင့္ ဘာကန္႕သတ္ခ်က္ စကားလံုးမွ မလိုအပ္ဘဲ ဒီမိုကေရစီ ဆိုၿပီး တစ္လံုးတည္း ထည္းထည္းခ်ည္း ရပ္တည္ႏိုင္ပါတယ္၊ ရပ္တည္ႏိုင္ရပါမယ္။ ႏိုင္ငံတကာက ဒီမိုကေရစီ တိုးတက္ျဖစ္ထြန္းေအာင္ျမင္ေနတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြ၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ၿပီး တိုင္းျပည္ေတြမွာလည္း ဒီလို ကန္႕သတ္စကားလံုးမ်ိဳး မေတြ႕ရပါ။

ဗမာျပည္နဲ႕ သမိုင္းအရ သေဘာသဘာဝခ်င္း နီစပ္တဲ့ အင္ဒိုနီးရွားမွာေတာ့ ဦးေဆာင္လမ္းညႊန္မႈ သေဘာပါတဲ့ အသံုးအႏံႈး "Democracy Guided By" ဆိုၿပီး သူတို႕ရဲ႕ အေျခခံမူမွာ ထည့္ထားပါတယ္။ ဒါလည္း "ႏိုင္ငံရဲ႕ ျပည္သူအားလံုးကိုယ္စားျပဳတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းအသီးသီး၊ အလႊာအသီးသီးမွ စဥ္းစာဆင္ျခင္၊ ေဆြးေႏြးဆံုးျဖတ္မႈေတြရဲ႕ ရလဒ္၊ ညီညြတ္တဲ့၊ တန္းဖိုးရွိတဲ့ ေတြးေခၚမႈ အတြင္း ပညာဥာဏ္မ်ိဳးပါတဲ့ လမ္းညႊန္ဦးေဆာင္မႈ" ဆိုၿပီး ေသခ်ာရွင္းထားတဲ့အတြက္ ယခု ဗမာျပည္က စစ္အုပ္စုလိုလားသူေတြ အဓမၼ တင္သြင္းခဲ့တဲ့ "စစ္မွန္၍ စည္းကမ္းျပည့္ဝေသာ ပါတီစံုဒီမိုကေရစီစနစ္" ဆိုတာေလာက္ အျငင္းပြားစရာ၊ ေဝဝါးစရာ မရွိပါ။

ဒါေၾကာင့္ အေျခခံမူမွာ ဖြင့္ဆိုရွင္းလင္းခ်က္ အတိအက်မပါဘဲ လုိသလို ယူသံုးႏိုင္ဖို႕ ဒီမိုကေရစီရဲ႕ ေရွ႕ကေန ပိတ္ထည့္ထားတဲ့ အထူးျပဳ စကားလံုးကို ဦးစြာပထမ  ျပင္ဆင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အခန္း(၁) ႏိုင္ငံေတာ္အေျခခံမူမ်ားမွာ ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႕ မျပင္မျဖစ္ ျပင္ဖို႕လိုတာက ပုဒ္မ (၆) (စ) လံုးပါ "ႏိုင္ငံေတာ္၏ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈ အခန္းက႑တြင္ တပ္မေတာ္က ပါဝင္ထမ္းေဆာင္ႏိုင္ေရးကို အစဥ္တစိုက္ဦးတည္သည္" ဆိုတဲ့ အခ်က္ျဖစ္တယ္။

ဒီလို တပ္မေတာ္က  အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရး၊ တနည္းအားျဖင့္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး လမ္းစဥ္၊ မူဝါဒကို အျမဲ ဦးေဆာင္၊ ဦးရြက္ျပဳမယ္ဆိုတာမ်ိဳးဟာ ဘယ္ဒီမိုကေရစီထြန္းကားတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ိဳး၊ ဘယ္ဒီမိုကေရစီစနစ္မ်ိဳးမွာမွ မရွိတဲ့ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ အိမ္နီးခ်င္း ထိုင္းႏိုင္ငံလို စစ္တပ္က အာဏာ ခဏခဏ သိမ္းေလ့ရွိတဲ့ တိုင္းျပည္မ်ိဳးမွာေတာင္ ခုေနာက္ဆံုးေရးဆြဲတဲ့ ၂၀၀၇ အေျခခံဥပေဒမွာ ဒီလို ေျဗာင္က်က် ေနာင္ကိုလည္း စစ္တပ္ကပဲဦးေဆာင္မယ္ဆိုၿပီး ထည့္သြင္းေရးဆြဲထားတာမ်ိဳး မရွိပါ။ စစ္တပ္က ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ခပ္ကင္းကင္းပဲေနမွ တိုင္းျပည္တိုးတက္ခ်မ္းသာမယ္ဆိုတာ ထိုင္းစစ္တပ္က နားလည္ထားၿပီးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အင္ဒိုနီးရွားကို ၾကည့္ျပန္ရင္လည္း  တရားမွ်တၿပီး ယဥ္ေက်းတဲ့၊ လူ႕အခြင့္အေရးကိုလည္း အျပည့္အဝ ေလးစားလိုက္နာတဲ့၊ ႏိုင္ငံသားအားလံုး လူမႈဘဝသာယာဝေျပာလာေအာင္ တန္းတူအခြင့္အေရးေပးတဲ့ မူဝါဒ၊ လမ္းစဥ္ေတြ ခ်မွတ္အေကာင္ထည္ေဖာ္ရမယ္ဆိုၿပီးပဲ အေျခခံမူထဲမွာ ထည့္သြင္းေရးဆြဲထားပါတယ္။

တပ္မေတာ္ရဲ႕ အဓိကနဲ႕ တစ္ခုတည္းေသာ တာဝန္ဟာ တိုင္းျပည္ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕သာျဖစ္ၿပီး မဆိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးကို ဝင္ေရာက္ပါဝင္စြက္ဖက္စရာ အေၾကာင္းမရွိပါ။ ဒါဟာ အျခား ဒီမိုကေရစီ တိုင္းျပည္ေတြနဲ႕ စနစ္ေတြမွာ မရွိလို႕ဆိုတာရယ္ေၾကာင့္သာ မဟုတ္ပါ။ အျခားတိုင္းျပည္ တစ္ခုခုမွာ ရွိခဲ့ရင္လည္း ဒီလို စစ္တပ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ ဝင္ေရာက္တာဝန္ယူတာမ်ိဳးကို ဗမာျပည္အေနနဲ႕ လက္ခံစရာအေၾကာင္းမရွိပါ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တပ္မေတာ္က ႏိုင္ငံရဲ႕ ဥပေဒျပဳေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ တရားစီရင္ေရး စတဲ့ ကိစၥအဝဝကို ဝင္ေရာက္ ကိုင္တြယ္ စီရင္ဆံုးျဖတ္တဲ့အတြက္ တိုင္းျပည္ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုး စာရင္းဝင္ခဲ့ရတဲ့ ခါးသီးတဲ့ ကိုယ္ေတြ႕သမိုင္းသင္ခန္းစာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီအခန္း(၁) အေျခခံမူမ်ား ေအာက္မွာပဲ ပုဒ္မ (၂၀) မွာ ပါတဲ့ တပ္မေတာ္ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ အင္အားေတာင့္တင္းဖို႕၊ တိုင္းျပည္ လံုျခံဳဖို႕ စတာေတြအတြက္ ျပဌာန္းထားတဲ့ စစ္တပ္ အခန္းက႑ေတြကို လက္ခံနားလည္ေပးနိုင္ေပမယ့္ အထက္မွာ တင္ျပတဲ့ ပုဒ္မ (၆) (စ) ပါ စစ္တပ္က တိုင္းျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အခန္းက႑ကိုပါ ဦးေဆာင္မယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ ႏိုင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီ စနစ္တကယ္ ရွင္သန္ေစခ်င္ရင္၊ တိုင္းျပည္ တကယ္ ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာဝေျပာေစခ်င္ရင္ မျဖစ္မေန ျပင္ဆင္ရမယ့္ အခ်က္ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို ႏွစ္ငါးဆယ္ေက်ာ္ စနစ္ဆိုးရဲ႕ သားေကာင္ျဖစ္ခဲ့ရတဲ့ ျပည္သူအားလံုး နားလည္သေဘာေပါက္ လက္ခံႏိုင္မယ္လို႕ ယူဆပါတယ္။

အခန္း(၂) ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕  စည္းတည္ေဆာင္ပံု (State Structure)

ဒီအခန္းမွာလည္း အခ်က္ေတာ္ေတာ္မ်ားဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဌာေန တိုင္းရင္းသား၊ လူနည္းစု လူမ်ိဳးစု အားလံုးကို တကယ္ကိုယ္စားျပဳတဲ့ စစ္မွန္တဲ့ ျပည္သူ႕ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ေသခ်ာေဆြးေႏြးတိုင္ပင္၊ ႏွီးေႏွာၿပီး ျပန္လည္ သံုးသပ္ဖို႕လိုပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တိုင္း၊ ေဒသ သတ္မွတ္ပံု၊ နယ္ေျမခြဲေဝပံု၊ တိုင္းေဒသႀကီး၊ ျပည္နယ္၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ စတဲ့ အုပ္စုအသီးသီးမွာ အာဏာခြဲေဝပံု စတာေတြဟာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု (စစ္တပ္) ရဲ႕ သေဘာဆႏၵနဲ႕သာ အမ်ားစု ဆံုးျဖတ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ယခုလက္ရွိ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕  စည္းတည္ေဆာင္ပံုမ်ိဳးနဲ႕က စစ္မွန္တဲ့ ထာဝရ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ျပည္နယ္၊ ျပည္မ မခြဲျခားပဲ တန္းတူ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္က ေရမွာအရုပ္ေရးဖို႕ ႀကိဳးစားေနသလို လုပ္သေလာက္၊ အရာမထင္ အလွမ္းေဝးေနဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အခန္း (၃) ႏိုင္ငံေတာ္ အႀကီးအကဲ (Chapter III: Head of State)

ဒီအခန္းမွာ ျပဌာန္းထားတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ အႀကီးအကဲ၊ သမၼတတစ္ေယာက္မွာ ရွိရမယ့္ လုိအပ္ခ်က္ အခ်က္အလက္ နဲ႕ အရည္အခ်င္းေတြမွာ မလိုလားအပ္တဲ့၊ တိုင္းျပည္အတြက္ တကယ္အသံုမဝင္တဲ့ ကန္႕သတ္ခ်က္ေတြအမ်ားႀကီးပါေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ပထမဦးဆံုးအေနနဲ႕ ပုဒ္မ (၅၉) (ဃ) မွာ သမၼတအတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ " ႏိုင္ငံေတာ္ အေရးအရာမ်ားျဖစ္ေသာ ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စီးပြားေရး၊ စစ္ေရးစသည့္ အျမင္မ်ားရွိရမယ္" ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို စတင္ ေဆြးေႏြးပါမယ္။

ဒီအခ်က္မွာ စစ္ေရးအျမင္ဆိုတဲ့ အခ်က္က ေထာက္ျပစရာ၊ အျငင္းပြားစရာ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ကတ္ကတ္သတ္သတ္ စကားလံုးတစ္လံုးကို အေျချပဳၿပီး ေျပာလာရင္ "စစ္တိုက္ဖူးရမယ္၊ စစ္တပ္ ရာထူး၊ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ဖူးရမယ္" ဆိုတာအထိ အဓိပၸာယ္သက္ေရာက္လာေစၿပီး အေျခအတင္ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

စစ္ေရးအျမင္သာမက ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စီးပြားေရး၊ စတဲ့ အျမင္ေတြ ရွိမရွိဆိုတာက အေျခခံဥပေဒနဲ႕ ကန္႕သတ္ထားရမယ့္ ကိစၥမဟုတ္၊ ျပည္သူလူထုက (သို႕) သူတို႕ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္လိုက္တဲ့ ျပည္သူ႕ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကို သမၼတေနရာနဲ႕ ထိုက္တန္သူ ဟုတ္၊ မဟုတ္ ဆံုျဖတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ဆံုးျဖတ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ ပညာအရည္အခ်င္း၊ ေနာက္ေၾကာင္း သမိုင္း၊ အေတြးအေခၚ၊ အေမွ်ာ္အျမင္ ကိုၾကည့္ၿပီး သမၼတ တာဝန္ ေက်ေအာင္ ထမ္းႏိုင္၊ မထမ္းႏိုင္၊ တိုင္းျပည္ကို ႏိုင္ႏိုင္နင္းနင္း အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္သူ ဟုတ္၊ မဟုတ္ ဆံုးျဖတ္ရမွာသာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဗမာ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ား ႏွင့္ သူတို႕ရဲ႕ အခါေတာ္ေပး ပညာရွိႀကီးမ်ား စနစ္တက် ေလ့လာအတုယူၿပီး ဒီမိုကေရစီအသြင္ေျပာင္းေရး ပံုတူ ကူးယူခဲ့တဲ့ ဗမာျပည္နည္းတူ အရင္တုန္းက စစ္အာဏာရွင္စနစ္ႀကီးစိုးခဲ့တဲ့ အင္ဒိုနီးရွား ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုမွာ ေတာင္ "သမၼတမွာ စစ္ေရးအျမင္ရွိရမယ္" ဆိုတဲ့ သေဘာမ်ိဳး လံုးဝမပါ ပါ။ "သမၼတရံုးတာဝန္ေတြကို ေက်ပြန္ေအာင္ ထမ္းေဆာင္ႏိုင္တဲ့ အေမွ်ာ္အျမင္၊ ရည္မွန္းခ်က္၊ အစီအစဥ္ေတြ ရွိရမယ္" ဆိုတဲ့ အခ်က္ သာပါ ပါတယ္။ ပညာအရည္အခ်င္း သတ္မွတ္ခ်က္မွာလည္း အတန္းပညာ အနည္း၊ အမ်ားနဲ႕ လူ႕ရဲ႕ အရည္အခ်င္းက တိုက္ရိုက္ အခ်ိဳးမက်တဲ့အတြက္ အေျခခံပညာ အထက္တန္းေအာင္ရမယ္ လို႕သာ သတ္မွတ္ထားတယ္။

အင္ဒိုနီးရွား ဖြဲ႕စည္းပံုမွာ အာဏာရွင္ တျဖစ္လဲ တိုင္းျပည္ေတြအတြက္ ပိုအေရးႀကီးတဲ့ "သမၼတအေရြးခံမယ့္သူဟာ သူ႕ရဲ႕ စည္းစိမ္၊ ဥစၥာ၊ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြကို လူသိရွင္ၾကား ေၾကညာၿပီး အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရး ေကာ္မရွင္အေရွ႕မွာ အစစ္ခံရမယ္"၊ "ဝင္ေငြခြန္ကို အနည္းဆံုး ကပ္လ်က္ (၅) ႏွစ္ ေဆာင္ထားၿပီးသူ ျဖစ္ရမယ္" စတဲ့ က်င့္ဝတ္၊ သီလ ပိုင္းဆိုင္ရာ အခ်က္ေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ သတ္မွတ္ထားတယ္။ ေနာက္တစ္ခု သူ႕မွာ ေကာင္းတဲ့ အခ်က္က "လြတ္လပ္ေရးရတဲ့ အခ်ိန္တုန္းက မူရင္းေရးဆြဲခဲ့တဲ့ အေျခခံဥပေဒ နဲ႕ လြတ္လပ္ေရးေၾကညာစာတမ္းမွာ ထည့္သြင္းထားခဲ့တဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ အင္ဒိုနီးရွားရဲ႕ ရည္မွည္းခ်က္၊ ခံယူတဲ့ အေတြးအေခၚေတြကို သမၼတျဖစ္သူက အေလးထား သစၥာရွိရမယ္" ဆိုတဲ့ အခ်က္ျဖစ္တယ္။ ဒါမ်ိဳး ဗမာ့ျပည္မွာ ထည့္သြင္းႏိုင္ရင္ တိုင္းရင္းသားအမ်ားစု လက္ခံတဲ့ လြတ္လပ္ေရးေခတ္ ပင္လံု သေဘာတူညီခ်က္မ်ိဳးကို အေျခခံၿပီး အေလးထား စဥ္းစာလာမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေရးအႀကီးဆံုး ျပႆနာျဖစ္တဲ့ တိုင္းရင္းသားအေရးေျပလည္ႏိုင္စရာ ရွိလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အင္ဒိုနီးရွား အေျခခံဥပေဒမွာ သမၼတအတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့   အျခားအခ်က္ေတြကေတာ့ "ႏိုင္ငံသားျဖစ္ရမယ္၊ ႏိုင္ငံကို သစၥာမေဖာက္သူ ျဖစ္ရမယ္" စတာေတြလို ပါရိုး၊ ပါစဥ္ အခ်က္ေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္။

အေမရိကန္လို ကမၻာပတ္ လွည့္ၿပီး စစ္ျဖစ္ေနတဲ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ သမၼတ အရည္အခ်င္း သတ္မွတ္ခ်က္မွာလည္း "သမၼတမွာ စစ္ေရးအျမင္ရွိရမယ္" ဆိုတဲ့ သေဘာမ်ိဳးမေတြ႕ရပါ။ အေမရိကန္ သမၼတေတြထဲမွာ စစ္တပ္ရာထူးထမ္းေဆာင္ဖူးတဲ့ သူေတြရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္တပ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခ်ိန္နဲ႕ သမၼတဝင္ အေရြးခံတဲ့ အခ်ိန္ဟာ သပ္သပ္စီျဖစ္တယ္။ အမ်ားအားျဖင့္လည္း တိုင္းျပည္မွာ စစ္ပြဲႀကီးေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဝင္ေရာက္ၿပီး တိုင္းျပည္ရဲ႕ စစ္ေရးတာဝန္ထမ္းေဆာင္ၾကတာသာ ျဖစ္တယ္။ သူတို႕ကို သမၼတအျဖစ္ ျပည္သူက ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ၾကတာကလည္း စစ္တပ္ကလာလို႕ (စစ္ေရးအျမင္ရွိလို႕) ဆိုတာေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ သူတို႕ရဲ႕ အေထြေထြ အရည္အခ်င္း၊ သူတို႕ရဲ ႕ရိုးသားမႈ၊ သူတို႕တင္ျပတဲ့ မူဝါဒ တို႕ကို သေဘာက် ေက်နပ္ႏွစ္သက္လို႕သာ ျဖစ္တယ္။ ဒုတိယကမၻာစစ္မွာ နာမည္ႀကီးခဲ့တဲ့ စစ္သူႀကီး အိုင္စင္ေဟာင္းဝါး တစ္ေယာက္သာ ကမၻာစစ္ႀကီးကို ႏိုင္ေအာင္တိုက္ခဲ့တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ထဲက တစ္ေယာက္အေနနဲ႕ လူႀကိဳက္မ်ားၿပီး မဲေပးၾကလို႕ ၁၉၅၀ခုႏွစ္မ်ားမွာ သမၼတျဖစ္ခဲ့ဖူးတယ္။ သို႕ေသာ္ သူလည္း သမၼတ တာဝန္ေတြ ထင္သေလာက္ ေအာင္ျမင္ေအာင္ မထမ္းႏိုင္လို႕ သမၼတသက္တမ္း တစ္ႀကိမ္သာ ထမ္းေဆာင္ခြင့္ရခဲ့တယ္။

အေမရိကန္ သမၼတတာဝန္ကို စံခ်ိန္တင္ (၃) ႀကိမ္ထမ္းေဆာင္ဖူးတဲ့ ဖရန္ကလင္း ရူစဗဲ့ (FDR) ဆိုရင္ စစ္တိုက္ဖူးဖို႕ေနေနသာ လမ္းေတာင္မွ မေလွ်ာက္ႏိုင္တဲ့ ဒုကၡိတ တစ္ဦးျဖစ္တယ္။ ရူစဗဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ အေျခခံဥပေဒကို သမၼတတိုင္း သမၼတသက္တမ္း ႏွစ္ႀကိမ္ထက္ပိုၿပီး ထမ္းေဆာင္ခြင့္မရွိဆိုၿပီး ျပင္ဆင္ျဖည့္စြက္ခဲ့တယ္။ ရူစဗဲ့ မတုိင္ခင္ကလည္း စာနဲ႕ ေသခ်ာ ျပဌာန္းထားျခင္းမရွိေပမယ့္ ပထမဆံုးသမၼတ နဲ႕ လြတ္လပ္ေရးဖခင္ႀကီး ေဂ်ာ့ဝါရွင္တန္က တတိယအႀကိမ္ေျမာက္ သမၼတဝင္ အေရြးခံဖို႕ ျငင္းခဲ့ဖူးတဲ့ အစဥ္အလာေၾကာင့္ ဘယ္သမၼတမွ သက္တမ္း ႏွစ္ႀကိမ္ထက္ ပုိၿပီး တာဝန္ မထမ္းေဆာင္ဖူးခဲ့ဘူး။ ကိုယ္ခႏၶာမသန္းစြမ္းေပမယ့္ ဥာဏ္ရည္၊ ဥာဏ္ေသြးျပည့္စံု၊ အရည္အခ်င္းရွိတဲ့ ရူစဗဲ့ လက္ထက္ၾကမွသာ ျပည္သူလူထုေတာင္းဆိုမႈေၾကာင့္ တတိယအႀကိမ္ သမၼတ ဝင္အေရြးခံၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဒုကၡိတ သမၼတဟာ အေမရိကန္ သမိုင္းမွာ အႀကီးမားဆံုး အႏၱာရယ္ ျဖစ္တဲ့ ၁၉၃၀ ကမၻာ့စီးပြားပ်က္ကပ္ နဲ႕ ဒုတိယကမၻာစစ္ကို ႏိုင္ေအာင္တိုက္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ စစ္မတိုက္ဖူးေပမယ့္ အရည္အခ်င္းရွိရင္ စစ္ေရးအျမင္ရွိႏိုင္တယ္ဆိုတာကို အင္အားႀကီးမားတဲ့ နာဇီ ဂ်ာမဏီ နဲ႕ ဖက္ဆစ္ ဂ်ပန္ကို ႏိုင္ေအာင္တိုက္ဖို႕ဦးေဆာင္ခဲ့တဲ့ ရူစဗဲ့ က သက္ေသျပဳပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဗမာျပည္က ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥေပေဒပါ "သမၼတတစ္ေယာက္မွာ စစ္ေရးအျမင္ ရွိရမယ္"  ဆိုတဲ့ အခ်က္ ပါသင့္၊ မပါသင့္၊ ဆက္လက္ ရွိသင့္၊ မရွိသင့္ အေျခခံက်က် စဥ္းစားႏိုင္ၾကမယ္လို႕ ထင္ပါတယ္။

ဒုတိယအေနနဲ႕ ပုဒ္မ (၅၉) (င) မွာ သမၼတအတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ "သမၼတအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ခံရသည့္ အခ်ိန္နဲ႕ တစ္ဆက္တည္း အနည္းဆံုး အႏွစ္ (၂၀) ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္း အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့သူ ျဖစ္ရမည္။ ျခြင္းခ်က္ - ႏိုင္ငံေတာ္၏ ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ ႏိုင္ငံျခားသို႕ တရားဝင္သြားေရာက္သည့္ ကာလမ်ားကိုလည္း ႏိုင္ငံေတာ္တြင္ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့သည့္ ကာလအျဖစ္ ထည့္သြင္းေရမည္" ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးပါမယ္။

ဒီလိုကန္႕သတ္ခ်က္မ်ိဳး ႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕မွာ ႏွစ္အေရအတြက္ ကြားျခားေပမယ့္ ရွိပါတယ္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ဖိလစ္ပိုင္မွာဆိုရင္ (၁၀) ႏွစ္ အနည္းဆံုးေနရမယ္ ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ထားတယ္။ အေမရိကားမွာလည္း (၁၄) ႏွစ္ဆိုၿပီး ရွိတယ္။ ဒီလို သတ္မွတ္တာကို အႀကီးအက်ယ္ အျငင္းပြားစရာ အေၾကာင္းမရွိေပမယ့္ အစိုးရပညာေတာ္သင္ မဟုတ္ဘဲ၊ အစိုးရတာဝန္နဲ႕ မဟုတ္ဘဲ ႏိုင္ငံတကာမွာ ပညာသင္၊ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ အေတြ႕အၾကံဳရွိ၊ ပညာတတ္ လူလတ္ပိုင္း အရြယ္ေတြအတြက္ ပိုၿပီး အခြင့္အေရးရွိ၊ အဆင္ေျပႏိုင္ေစေအာင္ ႏွစ္ကန္႕သတ္ခ်က္ကို  (၁၀)ႏွစ္အထိ လွ်ာ့ခ်သင့္တယ္လို႕ ယူဆပါတယ္။ တရားဝင္ ႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ကိုင္ေဆာင္ၿပီး တိုင္းျပည္ျပင္ပထြက္ခြာသူအားလံုး ျခြင္းခ်က္မွာ အက်ံဴးဝင္၊ မဝင္လည္း ေသခ်ာ မရွင္းပါ။

တတိယအေနနဲ႕ ပုဒ္မ (၅၉) (စ)မွာ သမၼတအတြက္သတ္မွတ္ထားတဲ့  "မိမိကိုယ္တိုင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိ၏မိဘတစ္ပါးပါးေသာ္ လည္းေကာင္း၊ မိမ္၏ဇနီး သို႔မဟုတ္ ခင္ပြန္းေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိ၏ တရား၀င္ သားသမီးတစ္ဦးဦးေသာ္လည္းေကာင္း၊ ထိုတရား၀င္သားသမီး တစ္ဦးဦး၏ ဇနီး သို႔မဟုတ္ ခင္ပြန္းေသာ္လည္းေကာင္း ႏိုင္ငံျခားအစိုးရ ၏ ေက်းဇူးသစၥာေတာ္ကို ခံယူေစာင့္ေရွာက္ ရိုေသသူ သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံျခား အစိုးရ၏ လက္ေအာက္ခံျဖစ္သူ သို႔မဟုတ္ တိုင္းတစ္ပါး၏ ႏိုင္ငံသားျဖစ္သူ မ်ား မျဖစ္ေစရ၊ ထုိသူမ်ားသည္ ႏိုင္ငံျခားအစိုးရ၏ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္သူ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တုိင္းတစ္ပါး၏ ႏိုင္ငံသားေသာ္လည္းေကာင္း ခံစားရေသာ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ ေက်းဇူးခံစားခြင့္မ်ားကို ခံစားႏိုင္ခြင့္ ရွိသူမ်ား မျဖစ္ေစရ" ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါမယ္။

ဒီအခ်က္ဟာ သမၼတရဲ႕ အရည္အခ်င္းနဲ႕ မဆိုင္ဘဲ လိုအပ္ခ်က္တစ္ခုအျဖစ္  သတ္မွတ္ထားေတြထဲမွာ အဓိက ျပင္ကို ျပင္ရမယ့္ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ေဒသတြင္းနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာက အေျခခံဥပေဒေတြမွာလည္း ဒီလို သတ္မွတ္ခ်က္မ်ိဳးလံုးဝမရွိပါ။ ဝင္ေရာက္ အေရြးခံမယ့္ (သို႕) နာမည္စာရင္း တင္သြင္းမယ့္ သမၼတေလာင္း ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတည္းသာ ႏိုင္ငံရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္တဲ့ နယ္နိမိတ္မွာ ေမြးရမယ္၊ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ရမယ္ စတာမ်ိဳး ေယဘုယ် သေဘာပါေလ့ရွိတယ္။ အခုလို တစ္စံုတစ္ေယာက္ကို ကန္႕သတ္ခ်င္လို႕ စနစ္တက် ထည့္သြင္းကန္႕သတ္ထားတာမ်ိဳးဟာ လံုးဝမျဖစ္သင့္၊ မျဖစ္ထိုက္တဲ့ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။

အစဥ္အလာ ထံုးစံကို အေလးထား၊ ကိုယ္ပိုင္ ယဥ္ေက်းမႈျမင့္မား၊ တန္ဖိုးထားတဲ့အျပင္ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ အယူဝါဒ ေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ ထြန္းကား၊ ဘာသာတရားကိုင္းရိႈင္း၊ ေရွးရိုးစြဲတဲ့ အိႏိၵယမွာေတာင္ ဒီလို ဇနီး၊ ခင္ပြန္း၊ သားသမီးအထိလိုက္ၿပီး ႏိုင္ငံျခား တိုင္းျပည္တစ္ခုခုနဲ႕ တစ္နည္းနည္းမပတ္သက္ရဘူးဆိုတာမ်ိဳး ကန္႕သတ္ထားခ်က္ မေတြ႕ရပါ။

အိႏိၵယ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒမွာ ဆိုရင္ သမၼတျဖစ္ႏိုင္ဖို႕ အခ်က္ေတြကို အဓိက (၃) ခ်က္ သတ္မွတ္ထားတယ္။

• အိႏိၵယ ႏိုင္ငံသား ျဖစ္ရမယ္။ (လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ မကန္႕သတ္)
• အသက္ (၃၅) ႏွစ္ ႏွင့္ အထက္ ျဖစ္ရမယ္။
• ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (ပါလီမန္) အမတ္ တစ္ေယာက္မွာ ရွိရမယ့္ အရည္အခ်င္းေတြနဲ႕ ျပည့္စံုရမယ္။

အိႏိၵယ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ ျဖစ္ဖို႕ ျပည့္စံုဖို႕က

• အိႏိၵယ ႏိုင္ငံသား ျဖစ္ရမယ္။ (လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ မကန္႕သတ္)
• အသက္ (၂၅) ႏွစ္ ႏွင့္ အထက္ ျဖစ္ၿပီး စိတ္ေရာဂါ ေဝဒနာမရွိသူ ျဖစ္ရမယ္။
• ေပးစရာ အေၾကြးမ်ား မေပးႏိုင္သျဖင့္ လူမြဲစာရင္း (Bankrupt)  ေၾကညာဖူးသူ၊ ရာဇဝတ္မႈက်ဴးလြန္ေၾကာင္း တရားရံုး အဆံုးအျဖတ္ခံဖူးသူ မျဖစ္ေစရ၊ တရားရံုးတစ္ခုခုမွာ လက္ရွိ တရားရင္ဆိုင္ေနသူျဖစ္ပါက ရင္ဆိုင္ေနေၾကာင္း ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္ကို အသိေပးထားရမယ္။ တရားရံုးက အျပစ္ရွိေၾကာင္း ဆံုးျဖတ္ပါက အမတ္ေနရာမွ ဖယ္ေပးရမယ္။
• လူမႈအလႊာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ မ်ိဳးႏြယ္စု အမ်ိဳးမ်ိဳးအတြက္ ႀကိဳတင္သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေနရာ (Reserved Seats) အတြက္ ဆိုရင္ သက္ဆိုင္ရာ လူမႈအလႊာ၊ မ်ိဳးႏြယ္စု မွ ျဖစ္ရမယ္။

လို႕သာ အထက္မွာ ေဖာ္ျပသလို သမၼတျဖစ္မယ့္သူ (သို႕) လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ တစ္ဦးတည္းကိုသာ ဦးတည္ၿပီး ကန္႕သတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ထားပါတယ္။

အိႏိၵယမွာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာအရ ပိုအေရးပါတဲ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေနရာအတြက္ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြမွာလည္း သမၼတနဲ႕ သေဘာ၊ သဘာဝတူတူသာ ျဖစ္ၿပီး မလိုအပ္တဲ့ ဇနီး၊ ခင္ပြန္း၊ သားသမီးနဲ႕ ပတ္သက္လို႕ ကန္႕သတ္ထားခ်က္ေတြ မပါပါ။ သမၼတ (သို႕) ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဟာ တိုင္းျပည္နယ္နိမိတ္အတြင္းမွာ ေမြးရမယ့္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ေတာင္ မပါပါ။

ဒါေၾကာင့္ အရင္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ရာဂ်စ္ဂႏၵီရဲ႕ ဇနီး အီတလီလူမ်ိဳး၊ အီတလီ ႏိုင္ငံမွာ ေမြးတဲ့ ဆိုနီရာဂႏၵီဟာ အိႏိၵယရဲ႕ အင္အားအႀကီးမားဆံုးျဖစ္တဲ့ အျပင္ အိႏိၵယလြတ္လပ္ေရးသမိုင္းမွာ ေရွ႕တန္းကဦးေဆာင္ခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသာကြန္ဂရက္ပါတီကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေခါင္းေဆာင္ေနၿပီး ခုေနာက္ဆံုး ၂၀၀၄ သူ႕ပါတီ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရေတာ့လည္း သူသာ ဆႏၵရွိရင္ အေျခခံဥပေဒက ကန္႕သတ္ထားျခင္းမရွိတဲ့အတြက္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူးကို တက္ယူႏိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲ့တုန္းက အတိုက္အခံေတြ၊ ေရွးရိုးစြဲေတြနဲ႕ မလိုလားအပ္ဘဲ အျငင္းမပြားခ်င္လို႕ သူ႕ပါတီက မန္မိုဟမ္ဆင္း (လက္ရွိဝန္ႀကီးခ်ဳပ္) ကို ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူးေပးၿပီး ကိုယ္တိုင္က တိုင္းျပည္မွာ တကယ္အေရးပါတဲ့ အာဏာရပါတီေခါင္းေဆာင္ ေနရာ၊ လႊတ္ေတာ္ ဥကၠဌ ေနရာေတြကိုသာယူၿပီး ေနာက္ကြယ္က တိုင္းျပည္ကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေနတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားမွာလည္း သမၼတေရြးခံမယ့္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္ကိုသာ ႏိုင္ငံမွာ ေမြးရမယ္၊ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ရမယ္ ဆိုၿပီး ကန္႕သတ္ထားၿပီး ဇနီး၊ ခင္ပြန္း၊ သားသမီးကို ကန္႕သတ္ထာမ်ိဳး မေတြ႕ရပါ။ အေမရိကားမွာလည္း အလားတူပါပဲ။ အျခားႏိုင္ငံေတြမွာလည္း ဒီလိုသေဘာမ်ိဳး လံုးဝမရွိပါ။

ဒါေၾကာင့္ သမၼတတစ္ေယာက္ျဖစ္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ခ်က္သတ္မွတ္ခ်က္ "ပုဒ္မ (၅၉) (စ)" ဟာ ေလ်ာ္ကန္၊ သင့္ျမတ္မႈ ရွိ၊ မရွိကို အားလံုး လက္ခံစဥ္းစာဆင္ျခင္ ႏိုင္ၾကမယ္လို႕ ယူဆပါတယ္။

အထက္မွာ တင္ျပခဲ့တာေတြဟာ အေျခခံဥပေဒ အခန္း (၁၊ ၂၊ ၃) မွာပါတဲ့  ျပင္ဆင္သင့္တဲ့ ပုဒ္မ တခ်ိဳ႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခန္း (၃) ခန္းမွာပဲ အျခား ေဆြးေႏြးသင့္တဲ့ ပုဒ္မေတြ က်န္ေနေသးလို အျခား အခန္းေတြမွာလည္း အေသးစိတ္ေဆြးေႏြးေထာက္ျပစရာ အခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါေသးတယ္။ ဒါကို ဆက္လက္မသြားေသးခင္ အေျခခံဥပေဒျပင္ခ်င္ရင္ ျပင္ႏိုင္ဖို႕ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အခန္းမွ ပုဒ္မေတြကို ေဆြးေႏြးပါမယ္။

အခန္း(၁၂) ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ျခင္း (Chapter XII: Amendment of the constitution)

အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ဖို႕အတြက္ အခန္း (၁၂)၊ ပုဒ္မ (၄၃၅) မွာ "ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ရန္ ဥေပဒမူႀကမ္းကို ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ရွိ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ စုစုေပါင္း၏ (၂၀) ရာခိုင္ႏႈန္းက တင္ျပလာလွ်င္ အဆိုပါျပင္ဆင္ခ်က္ ဥပေဒမူၾကမ္းကို ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္က လက္ခံေဆြးေႏြးရမည္" ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ဒါဟာ ေဆြးေႏြးျခင္းအတြက္သာ ျဖစ္ၿပီး အတည္ျပဳခ်က္ယူဖို႕က ပုဒ္မ (၄၃၆) (က) မွာ အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းမွ ပုဒ္မေတြကို ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖုိ႕အတြက္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ အားလံုးရဲ႕ (၇၅) ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္က ျပင္ဆင္ရန္ သေဘာတူၿပီး ျပည္လံုးကၽြတ္ဆႏၵခံယူပြဲ က်င္းပကာ ဆႏၵမဲ ေပးပိုင္ခြင့္ရွိသူအားလံုးရဲ႕ ထက္ဝက္ေက်ာ္က ေထာက္ခံမွသာ ျပင္ဆိုင္ႏိုင္လို႕ သတ္မွတ္ၿပီး အျခား အေရးမႀကီးတဲ့ ပုဒ္မေတြအတြက္ ပုဒ္မ (၄၃၆) (ခ) မွာ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ အားလံုးရဲ႕ (၇၅) ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ရဲ႕ ဆႏၵနဲ႕ ျပင္ဆင္ႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

အင္ဒိုးနီးရွား၊ ထိုင္း နဲ႕ အျခားႏိုင္ငံတာကာ မွာလည္း ဒီေလာက္လိုအပ္ခ်က္မ်ားတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခြင့္ ကန္႕သတ္ခ်က္မ်ိဳးမရွိပါ။  ႏိုင္ငံအလိုက္ ျပင္ဆင္ခြင့္ စနစ္ကြဲျပားၾကေသာ္လည္း လိုအပ္တဲ့ ျပင္ဆင္ခြင့္ ေထာက္ခံသူ ရာႏႈန္းဟာ ဗမာျပည္မွာလို ေလးပံုသံုးပံု အထိ မလိုအပ္ပဲ အမ်ားဆံုး သံုးပံုႏွစ္ပံုသာ လိုအပ္တာကို ေတြ႕  ရပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ မည္သည့္ အေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မေတြကို မွ မျပင္ဆင္ႏိုင္ေသးခင္ လက္ရွိ ျပင္ဆင္ခြင့္အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ပုဒ္မကို အရင္ဦးေဆာင္ျပင္ႏိုင္ဖို႕   ႀကိဳးစားရမွာ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း အၾကံျပဳေဆြးေႏြးတင္ျပရင္း စာေရးသူရဲ႕   ပုဂၢိလိက ခံယူခ်က္ျဖစ္တဲ့ လႊတ္ေတာ္ႏိုင္ငံေရးလမ္းခရီးဟာ အျမင္နီးတယ္လို႕   ထင္ရသေလာက္ လက္ေတြ႕   ခရီးေဝးေနဦးမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ တိုင္းျပည္ရဲ႕   ေရရွည္အက်ိဳးေမွ်ာ္ကိုးၿပီး လႊတ္ေတာ္ ျပင္ပ ႏိုင္ငံေရးကိုပါ တပါတည္းတြဲလ်က္ အခုထက္ပိုမို အားသြန္ခြန္စိုက္လုပ္ၾကဖို႕ ဒီမိုကေရစီအင္အားစုဟု အမည္ခံထားသူအားလံုးကိုတိုက္တြန္းရင္းနဲ႕ ယခု ေဆြးေႏြးတင္ျပခ်က္ကို နိဂံုးခ်ဳပ္ပါတယ္။ က်န္ရွိေနေသးတဲ့ အေျခခံဥပေဒမွာ ျပင္ဆင္သင့္တဲ့ အခ်က္ေတြကို ေနာင္မွာ အလ်င္းသင့္သလို ဆက္လက္တင္ျပေဆြးေႏြးပါမယ္။

ၿငိမ္းခ်မ္းေအး

၀၇၊ ေမ၊ ၂၀၁၂

ကိုးကား။   ။

၁) ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္။

၂) ႏိုင္ငံတကာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေတြအေၾကာင္းေရးထားတဲ့ အြန္လိုင္းစြယ္စံုက်မ္းမ်ား။