နာဂစ္ စစ္တမ္း အပိုင္း (၁)

လြန္ခဲ့တဲ့ ၄ႏွစ္ ေမလ ၂ရက္ေန႔မွာ စၿပီး တုိက္ခတ္ခဲ့တဲ့ နာဂစ္ မုန္တိုင္းရဲ့ ဒဏ္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြ ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ၾကရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက မိုးေလ၀ႆနဲ႔ ဇလေဗဒဌာန မွာ ညႊန္ၾကားေရးမႈးခ်ဳပ္တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး အခု ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ  သဘာ၀ေဘး အႏၱရာယ္ က်ေရာက္မႈ ဆိုင္ရာ အသိပညာေပးတဲ့ ထြန္းလြင္ ေဖါင္ေဒးရွင္း ဖြဲ႔ၿပီး ဦးေဆာင္ ေဆာင္ရြက္ေနသူ ေဒါက္တာ ဦးထြန္းလြင္ ရဲ့ နာဂစ္မုန္တိုင္း နဲ႔ ပါတ္သက္တဲ့ အျမင္ကို ဒီတပါတ္မွာ တင္ျပေပးမွာပါ။

နာဂစ္ဒဏ္ကို ဘယ္လို ခံခဲ့ရတယ္။ ဘယ္ေလာက္ အတိုင္းအတာထိ ဆံုးရံႈးမႈေတြရွိတယ္။ ဘယ္ေလာက္ အႏၱရာယ္ ရွိတယ္ ဆိုတာေျပာျပေပးပါဆရာ

နာဂစ္ကေတာ့ အပ်က္အစီး အလြန္မ်ားတဲ့ မုန္တိုင္းေပါ့။ ျမန္မာႏိုင္ငံ သမိုင္းမွာ ဒီေလာက္ပ်က္စီးတာ မရွိပါဘူး။  ကမာၻနဲ႔ ၾကည့္ရင္လည္း  အပ်က္အစီး  အဆံုးအရံႈး အမ်ားဆံုး နံပါတ္ ၈ အဆင့္မွာ ရွိပါတယ္။ နာဂစ္မုန္တိုင္းေၾကာင့္ ထိခိုက္တဲ့   effected သက္ေရာက္မႈ ခံရတဲ့ လူက ၁၁သန္း ရွိပါတယ္။

အဲဒီတုန္းက ပ်က္စီးသြားတဲ့ အိမ္ယာက  ၇၄၅,၇၆၄ အိမ္ ဆိုေတာ့ အၾကမ္းဖ်င္းေျပာရရင္ ၇သိန္း ခြဲေလာက္ ရွိပါတယ္။ ေသဆံုးမႈကေတာ့ အေလာင္းျပန္ၿပီးရတာ ၈ေသာင္း ၄ေထာင္ ရွိတယ္။ ေနာက္ ေရထဲပါသြားလို႔ အေလာင္းမရေတာ့တဲ့  ေပ်ာက္ဆံုးတဲ့ သူက ၅ေသာင္း ၄ေထာင္ ရွိတယ္။  ဒါလည္း ေသဆံုးပါပဲ။  ၂ရပ္ေပါင္း လိုက္ေတာ့ တသိန္းသံုးေသာင္းရွစ္ေထာင္ ရွိပါတယ္။  ထိခို္က္ ဒဏ္ရာရတဲ့သူကေတာ့ ၂ေသာင္း ေက်ာ္ေလာက္ေတာ့ ရွိတယ္ ေပါ့ေလ။

အိမ္ေမြးတိရိစာၦန္ ကၽြဲေတြ ႏြားေတြ ဆံုးတာက တသိန္းခြဲေလာက္ရွိတယ္။ အဲ အဆိုးဆံုးကေတာ့ အပ်က္စီး ပါပဲ။ ႏိုင္ငံပိုင္ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးမႈက ၃.၃ ထရီလီယံ၊ ပုဂၢလိက ကေတာ့ ၈.၃ ထရီလီယံ ေလာက္ ရွိတယ္။ ၂ရပ္ေပါင္း လိုက္ေတာ့ ၁၁.ရေလာက္ ရွိပါတယ္။ သန္းေပါင္း တသန္းေပါ့ေလ။ အလြန္ အပ်က္အစီးမ်ားတဲ့ မုန္တိုင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာ့ သမိုင္းမွာ မရွိဘူးပါဘူးတခါမွ

ဒီေလာက္ ပ်က္စီး ဆံုးရံႈးရတာဟာ လူေတြ အသိပညာ နဲပါးလို႔ ဒါမွမဟုတ္ အစိုးရက ႀကိဳတင္ၿပီး သတိေပးခ်က္ေတြ နဲလို႔ လို႔ ေျပာၾကတာ ရွိပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ပါတ္သက္ၿပီး ေျပာျပေပးပါ။  ဘာေၾကာင့္ ဒီေလာက္ေတာင္ ဆံုးရံႈးပ်က္စီးမႈေတြ ရွိရတယ္ ဆိုတာ။

ဒါကို ၂ပိုင္း ခြဲေျပာရမွာပါ။ သဘာ၀ေဘးေတြမွာ component ၂ခုရွိတယ္။ တခုက Hazard ေခၚတယ္။ ေနာက္ တခုက vulnerability ေခၚတယ္။  Hazard ဆိုတာက မုန္တိုင္းကိုေျပာတာ။ အားေကာင္းတဲ့ မုန္တိုင္း ႀကီးလား။ အရြယ္ ပမာဏႀကီးတဲ့ မုန္တိုင္းႀကီးလား။ မုန္တိုင္းအပိုင္းကို သပ္သပ္ ၾကည့္တာ။ နာဂစ္ မုန္တိုင္းကိုၾကည့္ရင္ ထူးျခားခ်က္ အဓိက ၃ခ်က္ ရွိတယ္ေပါ့။ ပထမတခုက ကမ္းေျခကို ျဖတ္ခါနီးမွာ အားအေကာင္းဆံုး အဆင့္ ျဖစ္သြားတယ္။ ဟိုင္းႀကီးကၽြန္းကို မုန္တိုင္း အေရွ႔ပိုင္းေလး ေမးတင္ေနတဲ့ ၂ရက္ေန႔ ညေနပိုင္း မွာပဲ Catagory 4 လို႔ ေခၚတဲ့ တနာရီကို မိုင္ ၁၅၀ ႏံႈးေလာက္ တုိက္တဲ့ အဆင့္ ေရာက္သြားတယ္။

ေနာက္တခါ ဒီမုန္တိုင္းက သမရိုးက် အတိုင္း အေရွ႔ေျမာက္ ကို မသြားဘူး။  အေရွ႔ဘက္ကို တည့္တည့္ သြားတဲ့ အတြက္ ထူးျခားတဲ့ လမ္းေၾကာင္း ရွိၿပီးေတာ့ သူက ကမ္းေလွ်ာက္ မုန္တိုင္း   ျဖစ္သြား တယ္။   ေတာ္ေတာ္နဲ႔ ကမ္းထဲကို မ၀င္ဘူးေပါ့။  အဲဒါကလည္း အပ်က္အစီး မ်ားေစတဲ့ အထဲမွာ ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဒီမုန္တိုင္းက ကမ္းကိုျဖတ္ခါနီးမွာ ၄နာရီေလာက္ မေရြ႔ပဲနဲ႔ ရပ္ေနခဲ့တယ္။  အဲဒီလို ရပ္ေနတဲ့ အတြက္လည္း  သူ႔ရဲ့ စြမ္းပကားကို ႀကီးေစပါတယ္။  ဒီ ၃ခ်က္က ဒီ မုန္တိုင္းနာဂစ္ကို  ေတာ္ေတာ္ေလး ထူးျခားတဲ့ character ကၽြန္ေတာ္တို႔ အတြက္ကေတာ့ ကံမေကာင္းျခင္း ၃ရပ္ ေပါ့ ေတြ႔ရပါတယ္။

ေနာက္တပိုင္းက အဓိကေျပာရမယ့္ အခ်က္ကေတာ့ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚပါပဲ။ ဒီ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚမွာ အားနဲခ်က္ ၁၀ခ်က္ ရွိတယ္။

နာဂစ္ မုန္တုိင္းျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ၀င္ခဲ့တဲ့ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ  ေဒသဟာ  ေျမနိမ့္ေဒသ  ျဖစ္ေနတယ္။  ကုန္းျမင့္ကို သိပ္မရွိဘူး။  ေနာက္ပိုင္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေလ့လာၾကည့္တဲ့ အခါမွာ ေရ ၅မီတာေလာက္ တက္လို႔ ရွိရင္   ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသရဲ့  ၄၂% ဟာေရျမဳပ္ပါတယ္။  ေနာက္တခါ  ျမစ္လက္တက္ေတြ အလြန္ေပါတယ္။ very complex river system လို႔ေခၚပါတယ္။  ျမစ္ေၾကာင္းစံနစ္က အလြန္ ရႈပ္ေထြးပါတယ္။

ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚရဲ့  ကမ္းရိုးတန္းဟာ ဘယ္လို သဘာ၀ ရွိေနလဲ ဆိုေတာ့  ကမ္းေျခက ေရတိမ္တယ္။  ရွိတဲ့ ပင္လယ္ေရလိႈင္းရဲ့ အတက္အက် အလြန္မ်ားတဲ့ ေဒသျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြက ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသရဲ့  သဘာ၀ အခံကိုက တစံုတခုျဖစ္ရင္ အႏၱရာယ္ ႀကီးေစႏိုင္တဲ့  အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ၿပီးေတာ့ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚကို ၾကည့္လုိ႔ရွိရင္ ေနာက္ေတြ႔ရတဲ့ အခ်က္ေတြကေတာ့  လူဦးေရ ထူထပ္တယ္။ အဲဒီနာဂစ္ ျဖစ္တုန္းက ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ သက္ကယ္ကုန္းတို႔ shelter တို႔ဆိုတာ မရွိဘူး။ 

ေနာက္ၿပီး ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚႀကီးမွာ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး လုပ္ငန္း ေတြမွာ အေျခခံအားျဖင့္ လိုအပ္တဲ့ အႏၱရာယ္ အေျခေနျပတဲ့ ေျမပံု၊  အႏၱရာယ္ က်ေရာက္ႏိုင္မႈ အေျခေနျပတဲ့ ေျမပံု Risk နဲ႔ Hazards Maps  လို႔ေခၚတယ္။ ဒီေျမပံုေတြလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ မရွိဘူးေပါ့။

အဆိုးဆံုးကေတာ့ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသမွာ ေနထုိင္တဲ့သူေတြက ပင္လယ္နဲ႔သာ နီးတယ္ ေျပာတာ ဘယ္တုန္းကမွ  မုန္တိုင္းေတြက ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚကို မ၀င္ခဲ့ေတာ့  ၁၃၅ ႏွစ္ေလာက္ မွတ္တမ္း ရွိပါတယ္။ အဲေတာ့ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚသားေတြဟာ  မုန္တိုင္း ဆိုတာ ဘာမွန္းမသိပါဘူး။  မုန္တိုင္း ဒီေရ ဆိုတာကိုလည္း ဘာမွန္းမသိပါဘူး။ တနည္း အားျဖင့္ေျပာရရင္ public education လူထုအသိပညာ အလြန္နဲတာ  ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ 

ေနာက္ၿပီးေတာ့ အေရးေပၚ အေျခေနေရာက္လို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔  အသက္လုၿပီး ေျပးရတဲ့ အခါမွာ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသ ရဲ့ အေနထားဟာ  လမ္းပမ္း ဆက္သြယ္ေရး အလြန္  မေကာင္းတဲ့ အေနထားမွာ ရွိပါတယ္။  ေျပးႏိုင္တာကေတာ့ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြ ကေနၿပီးေတာ့ ေလွေတြ သေဘၤာေတြ ေမာ္ေတာ္ေတြ နဲ႔ပဲ ေျပးႏိုင္ တယ္ေပါ့။ အလြယ္တကူ ေျပးႏိုင္တဲ့ ကားလမ္း  ကုန္းလမ္း အလြန္နဲတယ္။ ဆိုေတာ့ လမ္းပမ္း ဆက္သြယ္ေရး အလြန္ညံ့တယ္ ဆိုတာလည္း  အခ်က္ တခ်က္ အေနနဲ႔ ေတြ႔ရပါတယ္။

အဆိုးဆံုးကေတာ့ လူေတြရဲ့ အသိနဲပါးမႈေၾကာင့္ေပါ့ေနာ္။  အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚမွာ  သဘာ၀ အရ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ေနရာမွာ  အလြန္ အေရးပါတဲ့ ဒီေရေတာေတြ  ကို ခုတ္ၿပီးေတာ့  လုပ္ငန္းအမ်ိဳးမ်ိဳး သံုးၾကတာ ေပါ့ေလ။ ထင္းအျဖစ္ခုတ္တယ္။ မီးေသြးဖိုအတြက္ ခုတ္တယ္။  အိမ္ေဆာက္ဖို႔ ခုတ္တယ္။ လယ္ယာလုပ္ငန္း လုပ္ဖို႔ ခုတ္တယ္။ ကုန္ကုန္ေျပာရရင္ ရြာတည္ဖို႔ ခုတ္တယ္၊ စားအံုးဆီပင္ စိုက္ဖို႔ ခုတ္တယ္။ ပုဇြန္ကန္ ေဆာက္ဖို႔ ခုတ္တယ္။ ဒီလို အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိုဳးနဲ႔ ခုုတ္လိုက္တာ ေနာက္ဆံုး  ဒီေရေတာ ေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ကို ျပဳန္းကုန္ၿပီး မရွိေတာ့ဘူး။  

ဒီေရေတာေတြ ေနရာမွာ  ရြာေတြ တည္ၿပီးေနၾကတဲ့ အခါက်ေတာ့ ပင္လယ္က ေရလိႈင္းေတြ တက္လာတဲ့ အခါက်ေတာ့ အကာအကြယ္ မရွိေတာ့ဘူးေပါ့ေလ။ အဲ ေနာက္ဆံုး အခ်က္ကေတာ့  ေစာေစာကေျပာသလို ဒီေဒသမွာ မုန္တိုင္း  နဲ႔ ပါတ္သက္တဲ့ အေတြ႔အႀကံဳက  နဲၾကေတာ့  ေနထိုင္တဲ့ ျပည္သူေရာ အေပၚက  အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ စီမံ ခန္႔ခြဲသူမွာေရာ  ၂ဘက္စလံုးမွာ  ဒီအေတြ႔အႀကံဳမရွိၾကတဲ့ အတြက္  စီမံခန္႔ခြဲတဲ့ ေနရာမွာ အခ်ိတ္အဆက္ မမိပဲနဲ႔  အေတာ္ေလး အားနဲတယ္ ဆိုတာ  ေတြ႔ရပါတယ္။

အဲဒီ ကၽြန္ေတာ္ ေျပာခဲ့တဲ့ အခ်က္  ၁၀ခ်က္ဟာ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ  ေဒသရဲ့ အားနဲခ်က္  ၁၀ခု လို႔ပဲ ေခၚရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ မၾကာမၾကာေတြးပါတယ္။ ဟိုင္းႀကီးကၽြန္းကို မ၀င္မီ  ၄နာရီေလာက္ ရပ္ေနတဲ့  အခ်ိန္တုန္းက  ဘယ္လိုမ်ား ဒီနာဂစ္ မုန္တိုင္း ဟာ ဒီအားနဲ႔ပဲ  ဒီေလတိုက္ ႏံႈးနဲ႔ပဲ  ရခိုင္ကို ၀င္ခဲ့ရင္ ဒီလိုေနမလား။ ဒီေမးခြန္းကို ကၽြန္ေတာ္ မၾကာမၾကာေမးပါတယ္။  ကၽြန္ေတာ့္ ကိုယ္ ကၽြန္ေတာ္ ေမးတာပါ။

အဲေတာ့ အေျဖက တကယ္လို႔  ဒီနာဂစ္မုန္တိုင္း တနာရီကို  မိုင္ ၁၅၀နဲ႔ တိုက္တဲ့  မုန္တိုင္း ရခိုင္ကို ၀င္ရင္  ဒီလို မေသဘူူး ဆိုတာ ေသခ်ာေပါက္ ေျပာရဲပါတယ္။  အဲဒါေၾကာင့္ ဒီအေသ အေပ်ာက္ မ်ားတဲ့ နာဂစ္ မုန္တိုင္း အဓိက ျပႆနာက  မုန္တိုင္းမွာ မရွိပါဘူး။ 

ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ ေဒသမွာ ရွိေနတယ္။ ဒါကို ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚမွာ ေနတဲ့သူေတြ  အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့သူေတြ အားလံုး  သိသင့္တယ္။  အဲဒါကို သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္  ကာကြယ္ေရးမွာ ဆံုးရံႈး နစ္နာႏိုင္ေခ်   vulnerability ဟာ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသရဲ့   vulnerabilityဟာ အလြန္ျမင့္မား ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ မုန္တိုင္း တလံုး ၀င္လိုက္ရင္  အလြယ္တကူ disaster တခု  ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အေနထား ရွိ ေနတယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ သံုးသပ္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ ဦးထြန္းလြင္ပါ။ အခုလို အားနဲခ်က္ေတြ ရွိေနတဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံ ေတာင္ပိုင္း ေဒသအတြက္   နာဂစ္ဆို အျဖစ္ဆိုးမ်ိဳး  ထပ္မႀကံဳရေအာင္ ဘာေတြကို  ဘယ္လို ျပဳျပင္ ႏိုင္မယ္ ဆိုတာကို  ေနာက္တပါတ္မွာ ဆက္ၿပီး ေျပာျပေပးမွာပါ။

ခင္မ်ိဳးသက္

သိပၸံ နဲ႔ နည္းပညာ

 ေသာၾကာ, 04 ေမ 2012

http://www.voanews.com/burmese/news/science-technology/SicTec_Nagis_Analysis_05-04-12MT-150961805.html