စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈ ဘာေၾကာင့္ ရုပ္သိမ္းသင့္သလဲ

 

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳဆိုတာကို Routledge ေဘာဂေဗဒ အဘိဓာန္ထဲမွာ ႏိုင္ငံတခုရဲ႕ အေျခခံ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ (သို႕မဟုတ္) ေပၚလစီမ်ားကို ေျပာင္းေစဖို႕အတြက္ အဲဒီႏိုင္ငံအေပၚမွာ အျခားႏိုင္ငံတစ္ခု ကျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံအမ်ားစုကျဖစ္ေစ ျပဳလုပ္တဲ့ ကုန္သြယ္မွဳအတားအဆီးမ်ားနဲ႕ ကုန္သြယ္မွဳႏွင့္ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ ျပစ္ဒဏ္ခတ္အေရးယူမွဳမ်ားလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ ဆိုထားပါတယ္။

 

 ဒီလိုစီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳကို ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒအေနနဲ႕ အသံုးျပဳခဲ့တာ အခုမွ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘီစီ 5th century ေလာက္က ေအသင္ႏိုင္ငံရဲ႕ အၾကီးအကဲျဖစ္တဲ့ Pericles က ေအသင္ရဲ႕ ရန္သူျဖစ္တဲ့ စပါတာေတြဘက္က ရပ္တည္ခဲ့တဲ့ Megra ဆိုတဲ့ ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေလးကို ကုန္သြယ္မွဳပိတ္ဆို႕ဖို႕ ေအသင္ အင္ပါယာတခုလံုးကို အမိန္႕ေပးခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားက ဒီလိုပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳေလးေတြ ၾကိဳၾကား ၾကိဳၾကား ေပၚေပါက္ခဲ့ေပမယ့္ ႏွစ္ဆယ္ရာစု ကနဦးပိုင္းကစျပီး၊ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးမွာ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဥပမာ- ၁၉၁၄- ၁၉၁၈ ကာလက ျဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံအေပၚ ပိတ္ဆို႕ အေရးယူမွဳေတြ၊ Co- Com လို႕ေခၚတဲ့ ေနတိုးအုပ္စုနဲ႕ ဂ်ပန္ကေန ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုအေပၚ ပိ္တ္ဆို႕အေရးယူမွဳေတြ၊ ကမၻာ့ကုလသမဂၢကေန ၁၉၉၀- ၂၀၀၃ ကာလမွာ အီရတ္ႏိုင္ငံအေပၚ အေရးယူပိတ္ဆို႕မွဳေတြ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၆၅ ခု၊ စူးအက္ အေရးမွာတုန္းကဆိုရင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ သူ႕ရဲ႕ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ ျဗိတိန္၊ ျပင္သစ္နဲ႕ အစၥေရးႏိုင္ငံတို႕ကိုပါ စီးပြားေရးအရ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။

  လူေတြမွာ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားအတြက္ ဘက္လိုက္မွဳဆိုတာ ရွိသလို ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ေတြမွာလဲ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား ဘက္လိုက္မွဳဆိုတာေလးေတြ ရွိတာအတြက္ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာတရားဥပေဒေတြ ၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာတရားရံုးေတြရဲ႕ ထိေရာက္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွဳေတြ မွာလဲ အားနည္းခ်က္ေတြကေတာ့ ရွိေနဆဲပါပဲ။ 

 

ဒီလိုစီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳေတြ ျပဳလုပ္ရတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံက ေပၚလစီေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႕ကေန ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေျပာင္းလဲမွဳ၊ အစိုးရေျပာင္းလဲမွဳ စတာေတြအထိ ရည္ရြယ္ခ်က္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳး ကြာျခားပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Barbour ကေတာ့ primary objective, secondary objective နဲ႕ tertiary objective ဆိုျပီး အမ်ိဳးအစား သံုးမ်ိဳး ခြဲျခားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ 

 

primary objective ကေတာ့ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနဲ႕ ေပၚလစီေရးရာ ေျပာင္းလဲမွဳေတြျဖစ္လာေအာင္လုပ္ေဆာင္တာပါတဲ့..။ ဥပမာဆိုရရင္ အီရန္ႏိုင္ငံမွာ ညဴးကလီးယား လက္နက္ေတြထုတ္လုပ္ေနတာကို တားဆီးဖို႕အတြက္ဆိုျပီး အေၾကာင္းျပကာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပိတ္ဆို႔မႈရဲ႕ ေနာက္ကြယ္က အဓိက အေၾကာင္းကေတာ့ လက္ရွိအစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ဖို႕ပဲျဖစ္ပါတယ္ ။

 

Secondary objective ကေတာ့ economic sanction ျပဳလုပ္တဲ့ အစိုးရေတြအေနနဲ႕ သူတို႕ ႏိုင္ငံက ျပည္သူေတြရဲ႕ ေထာက္ခံအားေပးမွဳ ကို ရရွိဖို႕၊ credibility ရဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ဆိုလိုတာကေတာ့ သူတို႔ အစိုးရဟာ ကမၻာမွာ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈရွိတယ္ကြ ဆိုျပီး သူ႕ျပည္သူေတြေရွ႕မွာ ဟီးရိုးလုပ္ျပီး အမွတ္ယူဘို႕ ျဖစ္ပါတယ္ ။

 

Tertiary objective ကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ အဆင့္အတန္းျမွင့္တင္ေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြရဲ႕ အသံုး၀င္မွဳကို ေဖာ္ေဆာင္ေရး၊ ႏိုင္ငံၾကီးတခ်ိဳ႕ရဲ႕ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆေတြကို ျဖန္႕ေ၀မွဳ စတာေတြအတြက္လဲ စီးပြားေရးအရ ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳကို ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒ တခုအေနနဲ႕ အသံုးျပဳတာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ 

 

ဒီအခ်က္ေတြကိုေလ့လာၾကည့္လိုက္ရင္ sanction ျပဳလုပ္တဲ့ ႏိုင္ငံၾကီးေတြဟာ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံ ေတြမွာ ေနထိုင္တဲ့ ျပည္သူလူထုအေရး ဒီမိုကေရစီေဖၚေဆာင္ေရး ဆိုတာေတြဟာ ေလသံေကာင္း ဟစ္ေနတာသာ ျဖစ္ျပီး သူတို႔အက်ိဳးစီးပြားကို ေရွးရႈ လုပ္ေဆာင္ေနတယ္ဆိုတာ ထင္ရွားေနပါတယ္ ။ ဒီလိုပိတ္ဆို႔မႈေတြ လုပ္ေနေတာ့ေရာ ေအာင္ျမင္သလား ဆိုေတာ့ သက္ဆိုင္ရာအပိတ္ဆို႔ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာရွိတဲ့ ျပည္သူ လူထုေတြ အေထြေထြ နိမ့္က်မႈေတြ ျဖစ္သြားတာကလြဲရင္ ေအာင္ျမင္မႈမရွိပါဘူး လို႔ သုေတသန စစ္တမ္း မ်ားအရသိရပါတယ္။

 

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳရဲ႕ ထိေရာက္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးေလ့လာမွဳေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ ေအာင္ျမင္မွဳအခ်ိဳ႕ ရွိခဲ့သလို၊ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ မျပည့္မွီပဲ ရုပ္သိမ္းလိုက္ရတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။  Robert Pape ဆိုတဲ့ ပညာရွင္တေယာက္က ကမၻာတစ္၀ွမ္းက စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳ ျဖစ္ရပ္ (၁၁၅) ခုကို ေလ့လာျပီး၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕ အေရးယူမွဳဟာ ထိေရာက္သလား၊ မထိေရာက္ဘူးလားဆိုတာကို ေလ့လာခဲ့ဖူးပါတယ္။ ထိေရာက္မွဳ ဆိုတဲ့ အပိုင္းကို သူက criteria သံုးခု ခ်မွတ္ျပီး တိုင္းတာပါတယ္။ ပထမတခ်က္က ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳရဲ႕ ေတာင္းဆိုခ်က္၊ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ ျပည့္မွီတာျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယတစ္ခ်က္က ပိတ္ဆို႕ခံရတဲ့ႏိုင္ငံ ရဲ႕ျပဳျပင္ေျပာင္း လဲေရး ေဆာင္ရြက္ဘို႕အတြက္ အေျခအေနမေပးခင္မွာ  အေရးယူမွဳေတြ စတင္ျပဳလုပ္ခဲ့သလား ဆိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံက သူ႕ဘာသာသူ ေျပာင္းလဲမွဳအေပၚမွာ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳရဲ႕ အေရးယူမွဳေၾကာင့္လို႕ ေရာေထြးေျပာတတ္ၾကလို႕ ဒီအခ်က္ကို ထည့္သြင္းထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တတိယအခ်က္ကေတာ့ ပစ္မွတ္ရဲ႕ ေျပာင္းလဲလာမွဳေတြဟာ တျခားအေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ၊ ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳတစ္ခုတည္းေၾကာင့္ ဟုတ္ရဲ႕လား ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါ။ ဒီအခ်က္ သံုးခ်က္နဲ႕ ျဖစ္ရပ္ (၁၁၅) ခုကို ေလ့လာခဲ့ရာမွာ (၅) ခုပဲ ထိေရာက္ခဲ့တာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။

 

နိဂံုးအေနနဲ႔ တင္ျပလိုတာကေတာ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔တာဟာ ပိတ္ဆို႔ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံအဖို႕ ဘယ္လိုမွေကာင္း ကြက္မရွိဘူး ဆိုတာပါပဲ ဒီအတြက္ ဘာမွစစ္တမ္းေကာက္ေနစရာမလိုသလို စဥ္းစားေနဘို႔လည္း မလိုတဲ့ အရာမ်ိဳး သာ ျဖစ္ပါတယ္ ပိတ္ဆို႕တဲ့ႏိုင္ငံေတြက သူတို႕ အက်ိဳးစီးပြားေရွးရႈျပီး မရုပ္သိမ္းသင့္ေသးပါဘူး လို႕ေျပာေနတာ သဘာ၀က်ေပမယ့္ ျပည္တြင္းက ဟာေတြက ဘယ္သူ႔အက်ိဳးေရွးရႈျပီး မရုပ္သိမ္းသင့္ေသးပါဘူးလို႔ ေအာ္ေနသလဲဆိုတာ စဥ္းစားႏိုင္ဘို႔ တင္ျပအပ္ပါတယ္ ။