လူထုစိန္ဝင္းအင္တာဗ်ဴး

မီဒီယာဖြ႔ံျဖိဳးတိုးတက္ေစခ်င္တယ္၊ စတုတၳမ႑ိဳင္ ၾကံ့ခိုင္ေစခ်င္တယ္ဆိုရင္၊ မီဒီယာဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေအာင္၊ လုပ္ကိုင္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနကို ဖန္တီးေပးဖို႔ပဲ ျဖစ္တယ္။ မီဒီယာေတြကို ထပ္ျပီးေတာ့ ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔ မလုပ္သင့္ဘူး" ၀ါရင့္ သတင္းစာဆရာ လူထုဦးစိန္၀င္းႏႇင့္ ေတြ႔ဆံုျခင္း

မီဒီယာဖြ႔ံျဖိဳးတိုးတက္ေစခ်င္တယ္၊ စတုတၳမ႑ိဳင္ ၾကံ့ခိုင္ေစခ်င္တယ္ဆိုရင္၊ မီဒီယာဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေအာင္၊ လုပ္ကိုင္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနကို ဖန္တီးေပးဖို႔ပဲ ျဖစ္တယ္။ မီဒီယာေတြကို ထပ္ျပီးေတာ့ ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔ မလုပ္သင့္ဘူး ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနႏႇင့္ ကုလသမဂၢ ပညာေရး၊ သိပၸံႏႇင့္ ယဥ္ေက်းမႈအဖြဲ႔ (UNESCO) တို႔ ပူးေပါင္းျပီး Conference on Media Development in Myanmar အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြးပြဲကို မတ္လ ၁၉ရက္ႏႇင့္ ၂၀ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ရႇိ ခ်ာထရီယမ္ ဟိုတယ္၌ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါသည္။ အဆိုပါ အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြးပြဲအေပၚ အျမင္မ်ားႏႇင့္ အစိုးရမႇ ေရးဆြဲျပ႒ာန္းရန္ ျပင္ဆင္ေနေသာ ပံုႏႇိပ္မီဒီယာဥပေဒႏႇင့္ ပတ္သက္ျပီး ၀ါရင့္ သတင္းစာဆရာ လူထုဦးစိန္၀င္းအား ေမးျမန္းထားခဲ့သည္မ်ားကို ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။  ေမး - မတ္လ ၁၉၊ ၂၀ မႇာ Conference on Media Development in Myanmar အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲကို ရန္ကုန္မႇာ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ လုပ္တဲ့အခါမႇာ ျပည္တြင္းက လူတစ္ခ်ိဳ႕ကို ေခၚတယ္။ ျပည္ပက လူတစ္ခ်ိဳ႕ကို ေခၚတယ္။ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနနဲ႔ UNESCO တို႔ ပူးေပါင္းျပီး လုပ္ခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာ ေထာက္ပံ့ေရးအဖြဲ႔(IMS) လည္း ပါတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ တပ္ထားတဲ့ ေခါင္းစဥ္ကေတာ့ Media Development in Myanmar လို႔ ဆိုပါတယ္။ သတင္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမႇာ ေဖာ္ျပခဲ့တာကေတာ့ ေဆြးေႏြးပြဲက ရလာတဲ့ အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို ပံုႏႇိပ္မီဒီယာ ဥပေဒအတြက္ ဒုတိယမူၾကမ္း ေရးဆြဲတဲ့ေနရာမႇာ ထည့္သြင္းမယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားၾကပါတယ္။ အခု ပံုႏႇိပ္မီဒီယာ ဥပေဒအတြက္ ဒုတိယမူၾကမ္း ေရးဆြဲတဲ့အခါမႇာ ပိုျပီးျပည့္စံုေအာင္ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပကလူေတြကို ဖိတ္ေခၚျပီး အခုလိုမ်ိဳး Conference လုပ္တာ ျဖစ္တယ္လို႔ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးက မဇၩိမသတင္းဌာန အင္တာဗ်ဴးမႇာ ေျဖထားတာ ဖတ္ရပါတယ္။ ဆရာ့ အျမင္ကေရာ ဘယ္လိုရႇိပါသလဲ။  ေျဖ - ဆရာလည္း ဒီဟာကို ဖတ္ၾကည့္လိုက္တယ္။ ဖတ္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ Conference ေခါင္းစဥ္က ဘာလဲဆိုေတာ့ Media Development in Myanmar ၊ ျမန္မာ မီဒီယာေလာက ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ဆိုတဲ့ေခါင္းစဥ္နဲ႔ လုပ္တာျဖစ္တယ္။ လာျပီး ေတာ့ ဖတ္ၾကားတဲ့ ျပည္ပက ပုဂၢိဳလ္ေတြကလည္း မီဒီယာဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ေရးအတြက္ပဲ ေျပာသြားၾကပါတယ္။ Media Law ဆိုတာက အစိုးရဘက္က ဖတ္တဲ့ စာတမ္းေတြမႇာပဲ သြားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီ Conference ဟာ ေရာင္ေတာ္ျပန္နဲ႔ ေရာတဲ့ Conference လို႔ပဲ ဆရာက သတ္မႇတ္တယ္။  မီဒီယာ ဥပေဒေတြ၊ ဥပေဒအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ သူတို႔က ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ လုပ္ကိုင္ၾကတယ္။ ဥပေဒဆိုတဲ့ သေဘာကိုက ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ပဲ။ ျပည္သူေတြရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ၊ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔အတြက္ တည္ဆဲအစိုးရ တည္တည္ျငိမ္ျငိမ္နဲ႔ ရႇိဖို႔၊ သူတို႔ အာဏာတည္ျမဲဖို႔အတြက္ ေနာက္ ျပည္ သူလူထုကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားဖို႔ ဖိႏႇိပ္ထားဖို႔ လုပ္တဲ့ ဥပေဒေတြ ျဖစ္တယ္။ ဥပေဒေတြဟာ မရႇိလည္း မေကာင္း၊ ရႇိလည္း မေကာင္း သေဘာေဆာင္တယ္။ မရႇိလို႔လည္း မျဖစ္ဘူး။ သို႔ေသာ္ ရႇိရင္လည္းပဲ လိုတာထက္ပိုျပီး မ်ားလာရင္လည္း မေကာင္းဘူး။ ဥပေဒအနည္းဆံုး ရႇိတဲ့ ႏိုင္ငံဟာ ေအးခ်မ္းသာယာမႇာပဲ။ ဥပေဒ အမ်ားဆံုးရႇိတဲ့ ႏိုင္ငံဟာ ဘယ္ေတာ့မႇ ေအးခ်မ္းသာယာမႈ မရႇိဘူး။ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနအေနနဲ႔က သူတို႔ေျပာသလို မီဒီယာ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေစခ်င္တယ္။ စတုထၳမ႑ိဳင္ ၾကံ့ခိုင္ေစခ်င္တယ္ဆိုရင္ မီဒီယာဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္ကိုင္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနကို ၀န္ၾကီးဌာနအေနနဲ႔က ဖန္တီးေပးဖို႔ပဲ ျဖစ္တယ္။ မီဒီယာေတြကို ထပ္ျပီးေတာ့ ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔ မလုပ္သင့္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္ မလုပ္သင့္လဲဆိုေတာ့ ရႇိတဲ့ ဥပေဒေတြကိုက သိပ္မ်ားေနပါျပီ။  အသေရဖ်က္မႈ၊ အစိုးရကို အၾကည္ညိဳပ်က္ေစမႈ ၊ ဆူပူေအာင္ လံႈ႕ေဆာ္ စည္း႐ံုးမႈ၊ အီလက္ထေရာနစ္ အက္ ဥပေဒ၊ ႐ံုးေတာ္ကို အၾကည္ညိဳ ပ်က္ေစမႈ စသည္အားျဖင့္ ဥပေဒေတြက အမ်ားၾကီး ရႇိပါတယ္။ အဲဒီ ဥပေဒေတြကို လိုခ်င္သလို ဆြဲဆန္႔လို႔လည္း ရတယ္။ ၾကိဳက္သလို က်ယ္ေအာင္ ပံုၾကီးခ်ဲ႕လို႔လည္း ရတယ္။ အဲဒီလို လုပ္ခဲ့ၾကလို႔လည္းပဲ ေရႇးေခတ္အဆက္ဆက္ကလည္းပဲ သတင္းစာေတြ အသေရဖ်က္မႈနဲ႔ တရားစြဲခံရတာေတြ၊ ပုဒ္မ ၅နဲ႔ ခ်ိတ္ပိတ္ခံရတာေတြ၊ အဖမ္းခံရတာေတြ အမ်ားၾကီး ရႇိခဲ့တယ္။ တကယ္တန္း သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ရႇိမႇ စတုထၳမ႑ိဳင္ဟာ ၾကံ့ခိုင္မယ္။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ မရႇိဘူး၊ အမႇန္တရားကို ေဖာ္ထုတ္လို႔ မရဘူးဆိုရင္ စတုထၳမ႑ိဳင္ ဆိုတာလည္းပဲ အေျပာပဲ ရႇိမယ္။ လက္ေတြ႔ ဘာမႇ မရႇိဘူး။ လူတိုင္း လြတ္လပ္စြာ ေျပာၾကားခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားခြင့္၊ မိမိယံုၾကည္ခ်က္ကို လြတ္လပ္စြာ ကိုင္စြဲထားခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ စည္း႐ံုးလံႈ႕ေဆာ္ခြင့္ဆိုတာေတြကို အေျခခံဥပေဒကေန အာမခံခ်က္ ေပးထားျပီးသား။ လူသားတိုင္း ခံစားရမယ့္ အေျခခံ လူ႔အခြင့္အေရးျဖစ္တယ္။  အခု မီဒီယာဥပေဒေတြ လုပ္ျခင္းဟာ ဒီအေျခခံဥပေဒကို ဆန္႔က်င္ရာလည္း က်တယ္။ အေျခခံဥပေဒက ေပးထားတဲ့ အခြင့္အေရးကို တျခားဘယ္သူကမႇ ပိတ္ပင္တားဆီးလို႔ မရဘူး။ အေျခခံဥပေဒဟာ တိုင္းျပည္မႇာ အာဏာအရႇိဆံုး ျဖစ္တယ္။ အေျခခံဥပေဒက ေပးထားတဲ့ဟာကို ပိတ္ပင္ တားဆီးလုပ္လို႔ရႇိရင္ ပိတ္ပင္တားဆီး ခံရသူေတြက တရားစြဲလို႔ရတယ္။ ဒါ အေျခခံဥပေဒကို မေလးစား မလိုက္နာမႈ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕အခြင့္အေရးကို ခ်ိဳးေဖာက္ရန္ ၾကံစည္မႈနဲ႔ တရားစြဲလို႔ရတယ္။  အခုရိွေနတဲ့ မီဒီယာဥပေဒ အပါအ၀င္ အီလက္ထေရာနစ္ ဥပေဒတို႔ ဘာတို႔ အစိုးရကို အၾကည္ညိဳပ်က္ေစတဲ့တို႔ စတဲ့ ဥပေဒေတြအားလံုးကေတာ့ ျပည္သူေတြကို ဖိႏိွပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္တဲ့ ဥပေဒေတြျဖစ္တယ္ ... ေမး- ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီး ေျပာသြားတဲ့ အထဲမႇာေတာ့ အသစ္ ျပန္လည္ေရးဆြဲေနတဲ့ ပံုႏႇိပ္မီဒီယာဥပေဒဟာ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ပိတ္ပင္တားဆီးဖို႔ မဟုတ္ဘူး၊ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို မႇန္မႇန္ကန္ကန္ သံုးႏိုင္ဖို႔ လုပ္ေနတာလို႔ ေျပာပါတယ္။ ေနာက္ျပီး မီဒီယာဥပေဒကို စတင္ ကန္႔ကြက္စဥ္က မီဒီယာဥပေဒသမားေတြ ေျပာခဲ့ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း Article 19 ပါ အခြင့္အေရးေတြအတိုင္း လုပ္ဖို႔ ေျပာခဲ့တာေတြကိုလည္း ျပန္လည္ ေခ်ပခဲ့တာ ဖတ္ရပါတယ္။ ဥပမာ Article 19 ကို သံုးတဲ့အခါ Article 29 မႇာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ အခ်က္ကို သတိထားဖို႔ ဆိုျပီး ေျပာလာပါတယ္။ ဒီလိုေျပာလာတဲ့ အေပၚမႇာေရာ ဆရာ့အျမင္က ဘယ္လိုရႇိပါသလဲ။   ေျဖ - လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ ေျပာၾကားခြင့္ ဆိုကတည္းက စကားလံုးက ရႇင္းေနျပီေလ။ ဒါ လြတ္လပ္ခြင့္ ပဲ။ အဲဒီ လြတ္လပ္စြာ ေျပာၾကားခြင့္ကို ထိန္းခ်ဳပ္တယ္ ဆိုကတည္းကိုက  ဒီထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ ဥပေဒဟာ မႇားေနျပီ။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္ရာ က်တယ္။ မေလးစားရာ က်တယ္။ လက္တစ္လံုးျခား လုပ္ျပီးေတာ့ ကိုယ္လိုခ်င္ရာ ဆြဲတဲ့သေဘာ ေရာက္တယ္။ ဆရာ့အေနနဲ႔ကေတာ့ ဒါကို လံုး၀လက္မခံဘူး။ ဒါဟာ လံုး၀ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို က်ဴးေက်ာ္ ေစာ္ကားမႈလို႔ပဲ သတ္မႇတ္တယ္။ မီဒီယာသမား တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ကေတာ့ မီဒီယာကို ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔လုပ္တဲ့ စည္းကမ္းဥပေဒ မႇန္သမွ်ကို ဆန္႔က်င္ရမႇာပဲ။ ဒီလို ဆန္႔က်င္တာ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ စတုထၳမ႑ိဳင္ ပီသေစခ်င္လို႔။ စတု ထၳမ႑ိဳင္ ပီပီသသ ထြန္းကားမႇ အဲဒီတိုင္းျပည္ဟာလည္းပဲ ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္း သာသာယာယာနဲ႔ ထြန္းကား တိုးတက္လာႏိုင္တယ္။ စတုထၳမ႑ိဳင္ ေမႇာင္ခ်သြားျပီဆိုရင္ တိုင္းျပည္တစ္ခုလံုး ေမႇာင္ခ်တာနဲ႔ အတူတူပဲ။ ဒါေၾကာင့္ စတုထၳမ႑ိဳင္ကို ေမႇာင္ခ်တဲ့ ဥပေဒမႇန္သမွ်ကို ဆရာကေတာ့ ကန္႔ကြက္တယ္။  အဲဒီေတာ့ သတင္းမီဒီယာေတြကို မခ်ဳပ္ကိုင္ရဘူးလားလို႔ ေမးစရာ ရႇိတယ္။ မဟုတ္ပါဘူး။ ခ်ဳပ္ကိုင္ရမယ္။ စစ္သားေတြမႇာလည္း စစ္သားေတြ လိုက္နာဖို႔ စည္းကမ္း ဥပေဒေတြနဲ႔ ခ်ဳပ္ကိုင္တယ္။ ဆရာ၀န္ေတြမႇာလည္း ဆရာ၀န္ေတြ လိုက္နာဖို႔ စည္းကမ္း က်င့္၀တ္ေတြ ရႇိတယ္။ အလားတူပဲ ေက်ာင္းဆရာေတြမႇာလည္း ေက်ာင္းဆရာ က်င့္၀တ္ေတြနဲ႔ ခ်ဳပ္ကိုင္တယ္။ သတင္း မီဒီယာသမားကိုလည္း သတင္းမီဒီယာ က်င့္၀တ္ေတြ အမ်ားၾကီးရႇိပါတယ္။ ႏိုင္ငံအသီးသီးမႇာ ကိုယ့္ႏိုင္ငံနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္တဲ့ သတင္းစာဆရာ က်င့္၀တ္ ဥပေဒေတြ၊ ႏိုင္ငံတုိင္း ႏိုင္ငံတိုင္းမႇာ ရႇိတယ္။ အဲဒီက်င့္၀တ္ေတြက သတင္းမီဒီယာေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ပါတယ္။ မလုပ္သင့္တာေတြ မလုပ္ဖို႔၊ မမႇန္မကန္တာေတြ မလုပ္ဖို႔၊ အက်င့္ စာရိတၲေတြ မေဖာက္ျပားဖို႔၊ ဒါေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ပါတယ္။ အဲဒီ ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ က်င့္၀တ္၊ စည္းကမ္းေတြကို သတင္းမီဒီယာသမားေတြက သာလွ်င္ ေရးဆြဲရပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ က်င့္၀တ္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံ ဆရာ၀န္အသင္းကပဲ ေရးဆြဲတယ္။ ျပည္ထဲေရး ၀န္ၾကီးဌာနက ၀င္ဆြဲလို႔ မရဘူး။ ဥပေဒဌာနက ၀င္ဆြဲလို႔ မရဘူး။ ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ကို ဆရာ၀န္ေတြမႇ သိတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဆရာ၀န္ေတြအတြက္ က်င့္၀တ္ စည္းကမ္းေတြကို ဆရာ၀န္ေတြကပဲ ခ်မႇတ္ရတယ္။  အလားတူပဲ သတင္းမီဒီယာသမားေတြရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ကို ေရႇ႕ေနခ်ဳပ္႐ံုးက ဘာမႇ နားမလည္ဘူး။ ျပည္ထဲေရး ၀န္ၾကီးဌာနဆိုရင္ နကန္းတစ္လံုး မသိဘူး။  ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနလည္း မသိပါဘူး။ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနသိတာက သတင္းေတြကို ဘယ္လို ခ်ဳပ္ကိုင္ရမလဲ ဆိုတာပဲ သိတယ္။ သတင္းမီဒီယာ ဖြံ႔ျဖိဳးေအာင္ ဘာလုပ္ရမလဲဆိုတာ သူတို႔မသိဘူး။ ဒါက သတင္း မီဒီယာသမားမႇ သိမယ္။ သတင္း မီဒီယာသမားကသာလွ်င္ ဒီက်င့္၀တ္ေတြ၊ စည္းမ်ဥ္းေတြကို ေရးဆြဲရမယ္။ ဒီဟာကို ျပင္ပကလူေတြ လာေရးဆြဲတာကို လံုး၀ လက္မခံဘူး။ ဒီလိုအဖြဲ႔အစည္းမႇာ ျပင္ပ ပုဂၢိဳလ္ေတြပါလည္း လက္မခံဘူး။ သတင္းမီဒီယာဟာ လြတ္လပ္တဲ့ သတင္းမီဒီယာသမားေတြပဲ ျဖစ္ရမယ္။ အစိုးရ သတင္းစာ ဆရာေတြ ပါလာတာ လက္မခံဘူး။   ေမး- Conference ဖြင့္ပြဲေန႔မႇာပဲ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ မီဒီယာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြအတြက္ အဆင့္သံုးဆင့္ ခြဲျပီး လုပ္ေနတယ္။ ပထမအဆင့္က ေျဖေလ်ာ့ေပးမယ္။ ဒုတိယ အဆင့္က ၁၉၆၂ ပံုႏႇိပ္ထုတ္ေ၀ ဥပေဒကို ဖ်က္သိမ္းျပီး ပံုႏႇိပ္မီဒီယာ ဥပေဒေရး ဆြဲမယ္။ တတိယအခ်က္က ပံုႏႇိပ္မီဒီယာ ဥပေဒ ျပ႒ာန္းျပီး စာနယ္ဇင္းေတြ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ တာ၀န္ယူမႈ၊ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ ဆင္ျခင္တံုတရား ဟန္ခ်က္ညီေအာင္ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနက ကူညီပံ့ပိုး ေဆာင္ရြက္ေပးမယ္ဆိုေတာ့ သူေျပာခဲ့တာအေပၚ ဆရာ့အေနနဲ႔ေရာ ဘယ္လို မႇတ္ခ်က္ေပးခ်င္ပါလဲ။  ေျဖ - ခုနက ေျပာသလိုပဲ။  ဒါဟာ ထိန္းခ်ဳပ္မႈပဲ။ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ မႇန္သမွ်ကို ဆန္႔က်င္တယ္။ ဘယ္ သတင္းမီဒီယာသမား စစ္စစ္၊ ဘယ္ Professional မဆို ကိုယ့္လည္ပင္းကို စြပ္မယ့္ ၾကိဳးကြင္းကို ဘယ္သူမႇ ၀င္ျပီးေတာ့ က်စ္မေပးဘူး။ အဲလိုဆိုရင္ အဲဒီလူဟာ Professional သတင္းသမား စစ္စစ္ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဒါကို ၀င္ျပီးေတာ့ ၾကိဳးက်စ္တဲ့အထဲမႇာ ၀င္ပါတဲ့သူေတြဟာ ေခတ္ပ်က္ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ၊ သူတို႔ အခြင့္အေရးကို ေမွ်ာ္ကိုးျပီးေတာ့၊ သူတို႔ အက်ိဳးစီးပြားတစ္ခု အတြက္ ဒီထဲမႇာ ေရာယိမ္းလိုက္ ဘသားယိမ္းလိုက္ ၀င္ယိမ္းၾကတာဟာ ေခတ္ပ်က္ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြပဲ ျဖစ္တယ္။ Professional ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ မဟုတ္ဘူး။  ေမး - ဒါေပမယ့္ အဲဒီ Conference မႇာ  ျပည္ပအေျခစိုက္ မီဒီယာ (exile media) ေတြလည္း ပါ၀င္ ဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႔ ျပန္ေရးၾကတဲ့ သတင္းေတြအရ Conference အေပၚ အေကာင္းျမင္ ႐ႈေထာင့္က ေရးခဲ့တာ ဖတ္ရပါတယ္။ မတ္လ ၁၉ ရက္ေန႔တုန္းက DVB၊ ဧရာ၀တီအပါအ၀င္ ျပည္ပအေျခစိုက္ မီဒီယာ ၁၁ ခုက အစိုးရ ေရးဆြဲေနတဲ့ မီဒီယာ ဥပေဒနဲ႔ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ တင္းၾကပ္တဲ့ ဥပေဒေတြ ဖ်က္သိမ္းေပးဖို႔ ေၾကညာခ်က္တစ္ခု ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဆရာလည္း သူတို႔ ၀က္ဘ္ဆိုက္ေတြကို မျပတ္ဖတ္ေနတဲ့သူဆိုေတာ့ ဒီအေပၚမႇာ ဘယ္လို သံုးသပ္ခ်င္ပါသလဲ။    ေျဖ - တခ်ိဳ႕ေတြက ဆရာနဲ႔ ေတြ႔တဲ့အခ်ိန္မႇာ ေျပာတဲ့ စကားက တစ္မ်ိဳးပဲ။ သူတို႔ ၀က္ဘ္ဆိုက္မႇာ ျပန္ေရးတဲ့ အခါက်ေတာ့ တစ္မ်ိဳးပဲ။ သူတို႔ ဆရာနဲ႔ ေတြ႔တဲ့ အခ်ိန္က်ေတာ့ ဆရာတို႔နဲ႔ တစ္သေဘာတည္း ကိုက္ညီေနတာပဲ။ ျပန္ေရးတဲ့အခါက်မႇ အစိုးရက ပြင့္လင္းလာပါျပီ။ ဒီမိုကေရစီ လမ္းစကိုေတာ့ ေျခလႇမ္းနင္းေနပါျပီ။ ေလွ်ာက္လႇမ္းေနတာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေတြ႔ေနရပါျပီ။ ဒါေတြ ေျပာတာပဲ။ ဆရာတို႔နဲ႔ ေတြ႔တဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါေတြ သူတို႔ လံုး၀မယံုဘူးတဲ့။ အေျပာင္းအလဲေတြ လံုး၀မယံု ပါဘူး။ ဒီမိုကေရစီ လမ္းစ ျမင္တယ္ဆိုတာလည္း လံုး၀သူတို႔ မျမင္ပါဘူးလို႔ သူတို႔ ေျပာတာပဲ။ ဒါဟာ သူတို႔ ဒီမႇာလာျပီးေတာ့ လုပ္ခြင့္သာဖို႔အတြက္ အခြင့္အေရး ေမွ်ာ္ကိုးျပီးေတာ့ လာျပီးေတာ့ ေရာေယာင္ေနၾကတာပဲ။ ဂ်ာနယ္လစ္ စစ္စစ္ေတြ မဟုတ္ပါဘူး။  ေမး- တစ္ခ်ိဳ႕ exile media ေတြကို သူတို႔ အေျခစိုက္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံက အဲဒီႏိုင္ငံထဲမႇာ မေနေစခ်င္ေတာ့ပဲ ျမန္မာျပည္ကို ျပန္ဖို႔ တြန္းအားေပးတာေတြ ရႇိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြဆိုရင္လည္း ေထာက္ပံ့ထားတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြက အေထာက္အပံ့ေပးတာေတြ ရပ္ဆိုင္းလိုက္တယ္။ ထပ္ျပီး ရပ္ဆိုင္းခံရမယ့္ အေျခအေနေတြ ရႇိေနတယ္လို႔လည္း သိေနရပါတယ္။ ေနာက္ျပီး အခုလုပ္ခဲ့တဲ့ Conference ကို ေနာ္ေ၀အစိုးရက ေထာက္ပံ့ ကူညီေပးတယ္ဆိုတဲ့ အသံေတြလည္း အျပင္မႇာ ၾကားရပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီလပိုင္းေတြမႇာ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲ ျပန္၀င္ဖို႔ လုပ္လာတဲ့ exile media ေတြနဲ႔ပတ္သက္ျပီး သံုးသပ္မႈေတြကေတာ့ လႈပ္လႈပ္ခတ္ခတ္ ရႇိခဲ့ပါတယ္။ exile media ေတြနဲ႔ ႏႇစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ထိေတြ႔ ေျပာဆိုမႈေတြ ရႇိေနခဲ့တဲ့ ဆရာ့ဆီမႇာေရာ ဘယ္လိုအျမင္မ်ိဳး ရႇိေနမလဲ။  ေျဖ - ဒီလူေတြက ဒီမႇာ အစိုးရ၊ အခု ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနနဲ႔ေပါင္း၊ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီး ဌာနရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ သတင္းဌာနေတြ ထူေထာင္မယ္၊ သတင္းစာေတြ ထုတ္ခြင့္ေတာင္းမယ္ဆိုခဲ့ရင္ ဒါဟာ သူတို႔ကလည္း အခြင့္အေရး ေမွ်ာ္ကိုးျပီးလုပ္တဲ့ သတင္းသမားလို႔ပဲ သတ္မႇတ္ရမႇာေပါ့။ ျပည္တြင္းမႇာေတာင္မႇ ဘယ္သူမႇ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သတင္းစာေတြ ထုတ္ခြင့္မေပး၊ ဂ်ာနယ္ေတြ ထုတ္ခြင့္မေပးတာကို သူတို႔က ဒီအခြင့္အေရးကုိ ရေအာင္ယူ ခ်င္တယ္ဆိုတာကိုက ဒါဟာ မမႇန္ကန္တဲ့ လုပ္ရပ္ပဲ။ သိကၡာရႇိ သတင္းသမားဆိုရင္ ဒါမ်ိဳးဘယ္ေတာ့မႇ မလုပ္ဘူး။ ေကာင္းတဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြရႇိ ပါတယ္။ ေကာင္းတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြလည္း ရႇိပါတယ္။ သတင္းသမား ပီသေအာင္ ၾကိဳးစားေနတဲ့ လူငယ္ေတြလည္း ရႇိပါတယ္။ မရႇိဘူးလို႔ မဟုတ္ဘူး။ ေမး - DVB  မႇာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အင္တာဗ်ဴးမႇာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲကို ျပည္ပမီဒီယာေတြ လာခြင့္ေပးျပီး အခုလုပ္ေနတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြမႇာ ပါတနာအေနနဲ႔ ပါလာတာဟာ တိုးတက္မႈတစ္ခု ျဖစ္တယ္။ ဒီပါတနာဆိုတဲ့ ကိစၥရပ္ကို ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာန ညႊန္ၾကားေရးမႇဴးခ်ဳပ္ ဦးရဲထြဋ္က သူေျပာတဲ့အထဲမႇာ ထည့္ေျပာသြားတယ္လို႔ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဆရာကေရာ တိုးတက္မႈလို႔ ယူဆပါသလား။  ေျဖ - တိုးတက္မႈလို႔ မယူဆပါဘူး။ တစ္ဖက္က ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ တည္ေဆာက္ေနျပီလို႔ ေျပာလာခဲ့တာ တစ္ႏႇစ္ရႇိျပီ။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ တည္ေဆာက္ေနတယ္ဆိုရင္ လူေတြ လြတ္လပ္စြာ ၀င္ထြက္သြားလာ လုပ္ကိုင္ေနျခင္းဟာ အဆန္းမဟုတ္ပါဘူး။ ဘာတိုးတက္မႈမႇ မဟုတ္ပါဘူး။  ေမး - ႏႇစ္ငါးဆယ္လံုးလံုး အလြန္အကြၽံ ျဖစ္ခဲ့မႈေတြကို ေရႇာင္ၾကဥ္လိုေၾကာင္း ဦးရဲထြဋ္က Conference မႇာေျပာခဲ့တယ္လို႔ မဇၩိမသတင္းမႇာ ေရးထားပါတယ္။ လက္ရႇိျဖစ္ေနတဲ့ အေနအထားေတြအရ ႏႇစ္ငါးဆယ္လံုး အလြန္အကြၽံ ျဖစ္ခဲ့တာေတြကို ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနက ေရႇာင္ၾကဥ္သြားမယ္ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလား။  ေျဖ - လံုး၀ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ႏႇစ္ ၅၀ အေတြ႔အၾကံဳ၊ ႏႇစ္ ၅၀ အေတြ႔အၾကံဳအရ လံုး၀ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။  ေမး - ဘာ့ေၾကာင့္လို႔ ဆရာထင္သလဲ။  ေျဖ - ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ ဦးရဲထြဋ္က ဘယ္သူလဲ။ စစ္ဗိုလ္က လာတဲ့လူ၊ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးက ခိုင္းလို႔ဆိုရင္ ခိုင္းတဲ့အတိုင္း လုပ္မႇာပဲ။ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးက ဘယ္သူလဲ။ ခိုင္းရင္ ခိုင္းတဲ့အတိုင္း လုပ္မႇာပဲ။ သူယံုတာ လုပ္လို႔ မရဘူး။ သူယံုၾကည္ရာ ေျပာလို႔ မရဘူး။ ဒီသဘာ၀တရားၾကီးက ေပ်ာက္မသြားပါဘူး။ အခု လက္ရႇိအတိုင္းလည္း ရႇိေနတာပဲ။ ရႇိေနတဲ့အတြက္ ဒီအစိုးရ ဒီပံုစံေအာက္မႇာ လံုး၀ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။  အေမရိကန္ႏိုင္ငံတို႔၊ အဂၤလန္ႏိုင္ငံတို႔ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံၾကီးေတြမႇာ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနဆိုတာ လံုး၀ မရႇိဘူး။ မီဒီယာ ဥပေဒဆိုတာ မေျပာနဲ႔ေတာ့။ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနဆိုတာကို မရႇိဘူး။ စင္ကာပူလို ႏိုင္ငံမႇာ ထိုင္၀မ္လို ႏိုင္ငံမႇာေတာ့ ရႇိမႇာေပါ့။ စင္ကာပူလို ႏိုင္ငံက ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမႇ မဟုတ္တာပဲ။ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံစစ္စစ္ေတြမႇာ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးေတာင္ မရႇိပါဘူး။ မီဒီယာ ဥပေဒရႇိဖို႔ဆိုတာ ထားေတာ့။ ႐ုပ္ရႇင္ဆင္ဆာဆိုတာ ႐ုပ္ရႇင္သမားေတြက သူတို႔ဖာသာသူတို႔ ဖြဲ႔ထားတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းကေနျပီးေတာ့ rating သတ္မႇတ္ျပီးေတာ့ ေပးတာပဲ ရႇိတယ္။ ဆင္ဆာလုပ္တယ္ဆိုတာ မရႇိဘူး။ ေမး - အီလက္ထေရာနစ္ ဥပေဒဟာ မီဒီယာသမားေတြအတြက္ အႏၲရာယ္အရႇိဆံုး ဥပေဒ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မႇာ အိုင္တီနဲ႔ ကင္းႏိုင္တဲ့သူလည္း မရႇိပါဘူး။ ဒီလို ဥပေဒကို မဖ်က္ပဲ မီဒီယာ ဥပေဒပါ ထပ္လုပ္လာေတာ့ ပိုျပီးၾကပ္ဖို႔ဆိုတဲ့ အျမင္ေတြ ရႇိပါတယ္။ အီလက္ထေရာနစ္ ဥပေဒအေပၚမႇာ ဆရာ ဘယ္လိုျမင္လဲ။  ေျဖ - ဆရာလုပ္ခဲ့ဖူးေတာ့ ဆရာ့တပည့္ေတြက ကမၻာအႏႇံ႔ ရႇိတယ္။ ရႇိေနေတာ့ တပည့္ေတြနဲ႔ ဆရာနဲ႔က အီးေမးလ္နဲ႔ စကားေျပာၾကတာ ရႇိတယ္။ အီးေမးလ္ ပို႔ၾကတယ္။ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ အျပန္အလႇန္၊ သူတို႔ ဖတ္ေစခ်င္တဲ့ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ေတြ႔ရင္ အဲဒီေဆာင္းပါးကို အီးေမးလ္က ပို႔ေပးလိုက္တယ္။ သူတို႔ကလည္း သူတို႔ဖတ္ေစခ်င္တဲ့ ေဆာင္းပါးေလးေတြ ဆရာဖတ္ဖို႔ဆို ျပီး ပို႔ေပးတယ္။ ဒါေတြကိုပဲ အီလက္ထေရာနစ္ ဥပေဒနဲ႔ အေရးယူလို႔ ရတယ္။ လက္ရႇိ တည္ဆဲ ဥပေဒအရ၊ ေရႇ႕မႇာလည္း ဒါေတြနဲ႔ အေရးယူ ခံခဲ့ရသူေတြ ရႇိတယ္။ အဲတာေၾကာင့္ ဒီဥပေဒ မႇန္သမွ်ကို ဆရာက ဆန္႔က်င္တယ္။ ဥပေဒဆိုတာ ဘယ္ဥပေဒမႇကို မေကာင္းဘူး။ ေကာင္းတဲ့ ဥပေဒဆိုတာ ရႇိကို မရႇိဘူး။  ျပည္သူလူထုကို တိုင္းသူ ျပည္သားကို ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔ပဲ။ သို႔ေသာ္လည္း မရႇိမျဖစ္တဲ့အတြက္ မရႇိမျဖစ္တာေတြကိုေတာ့ ထားရမယ္။ ဒါဟာ ထားရမယ္။  ျပည္သူလူထုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရႇာက္ဖို႔ ထားတာပဲ ျဖစ္ရမယ္။ ျပည္သူလူထုကို ဖိႏႇိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ဖို႔ ထားတာ မျဖစ္ေစရဘူး။ အခုရႇိေနတဲ့ မီဒီယာဥပေဒ အပါအ၀င္ အီလက္ထေရာနစ္ ဥပေဒတို႔ ဘာတို႔ အစိုးရကို အၾကည္ညိဳပ်က္ေစတဲ့တို႔ စတဲ့ ဥပေဒေတြ အားလံုးကေတာ့ ျပည္သူေတြကို ဖိႏႇိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္တဲ့ ဥပေဒေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ လံုး၀ကို ကန္႔ကြက္တယ္။ တကယ္တန္း ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ ျဖစ္ခ်င္လို႔ဆိုရင္ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနပါ ဖ်က္ပစ္လိုက္ပါ။ ဒါမႇ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံစစ္စစ္ ျဖစ္မယ္။ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနဆိုတာ ရႇိေနသေရြ႕ကို ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံလို႔ မေခၚႏိုင္ဘူး။  ေမး - ျပီးခဲ့တဲ့ ႏႇစ္ရက္မႇာ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ Conference နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘာမ်ားျဖည့္စြက္ ေျပာခ်င္ပါေသးလဲ ဆရာ။  ေျဖ - ဒီေပၚမႇာေတာ့ အေသးစိတ္ေတြေတာ့ မသိရဘူးေပါ့။ ဒီအစည္းအေ၀းလည္း မတက္ရဘူး။ ဘာေတြ ေဆြးေႏြးတယ္ဆိုတာကိုလည္း အေသးစိတ္ မၾကားရဘူး၊ မသိရဘူး။ အေသးစိတ္ေတြေတာ့ မေျပာခ်င္ဘူး။ သို႔ေသာ္ ေယဘူယ် ျခံဳေျပာရ မယ္ဆိုလို႔ရႇိရင္ ဒီ Conference မႇာ ျပည္ပကေနလာျပီး စာတမ္းဖတ္တဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားေတြနဲ႔ ေတြ႔ရတာ လည္းရႇိပါတယ္။ ျခံဳျပီးေတာ့ ေျပာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေခါင္းစဥ္က Media Development in Myanmar၊ စာတမ္းဖတ္သြားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြကလည္း Media Development in Myanmar ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းပဲ ဖတ္သြားၾကတာပဲ။ အဲဒီေတာ့ ဒီမီဒီယာ ဥပေဒဆိုတဲ့ဟာက ျပန္ၾကားေရး ၀န္ၾကီးဌာနက ေနာက္ေဖးေပါက္က ဆြဲသြင္းလာတဲ့ဟာပဲ။ ေျပာရလို႔ရႇိရင္ေတာ့ ၀က္ေခါင္းခ်ိတ္ျပီး ေခြးသား ေရာင္းတဲ့ ပံုမ်ိဳးျဖစ္ေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒါ၀က္ေခါင္းမႇန္း၊ ေခြးသားမႇန္း သိတဲ့အတြက္ ဒီေခြးသားကို လံုး၀ မ၀ယ္ႏိုင္ဘူး။  တစ္ခြန္းပဲ ေျပာခ်င္တယ္ေလ။ မီဒီယာ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေစခ်င္တဲ့ ေစတနာ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးမႇာ အမႇန္တကယ္ ရႇိလို႔ဆိုရင္ ရႇိေနတဲ့ ဥပေဒေတြကိုပဲ ႐ုတ္သိမ္းေပးလိုက္ပါ။ ေနာက္ထပ္ မလုပ္ပါနဲ႔ေတာ့။ ဒီထက္ပိုျပီးေတာ့ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံစစ္ စစ္အျဖစ္နဲ႔ အေခၚခံခ်င္လို႔ရႇိရင္  ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနပါ ဖ်က္သိမ္းပစ္လိုက္ပါ။ ဒါ ေနာက္ဆံုးေပးခ်င္တဲ့ အၾကံၪာဏ္ပါ။